جزوه ژئوشیمی و کانی شناسی

کانسار آهن سنگان خواف در حدود 300 کیلومتری جنوب خاوری مشهد واقع است. این معدن به دلیل عیار بالای آهن، پایین بودن میزان فسفر و ذخیره زیاد، از  مهم‌ترین ذخایر آهن ایران است. کانی­سازی از نوع اسکارن مگنتیتی است. این ذخیره در تقسیم­بندی جدید نیز جزو ذخایر مگنتیت (اکسید آهن)  قرار گرفته است. براساس رخنمون سطحی، اسکارن در بخش باختری از نوع همبری با ترکیب کلسیمی و به سمت خاور به‌تدریج به نوع حاشیه­ای و با ترکیب منیزیمی تبدیل می­شود. کانی­شناختی زونهای اسکارنی بخش باختری (توده مگنتیت A’) شامل آندرادیت، آمفیبول دما بالا، مگنتیت و کلسیت است. توده­های مگنتیت بخش C, B, A-جنوبی حاوی ریپدولیت، فرواکتینولیت، سیدریت و مقدار اندکی پیریت است. توده­های مگنتیت محدوده­های  -C شمالی و باغک حاوی مگنتیت غنی از منیزیم،  فلوگوپیت، کلینوکلر، فورستریت، دولومیت، تالک، پیریت ± پیروتیت ±  کلکوپیریت ± آرسنوپیریت است. بیشترین مقدار سولفید در این دو منطقه یافت می­شود. سنگ  منشأ شناسایی شده در این تحقیق (در منطقه A’) از نوع اولتراپتاسیک با K₂O بیش از 9 درصد است. گرانیت سرنوسر که تاکنون به عنوان سنگ منشأ مطرح بوده، K₂O کمتر از 5 درصد دارد، لذا با شناسایی  سنگ منشأ نوع اولتراپتاسیک، گرانیت سرنوسر نمی­تواند سنگ منشأ باشد. میزان K₂O در گرانیت سرنوسر نزدیک به زونهای اسکارنی افزایش می­یابد که حاصل دگرسانی است. محلول کانه­دار که از مرز گرانیت سرنوسر و سنگ آهک جابه جا می­شده است، ضمن تشکیل اسکارن باعث دگرسانی گرانیت سرنوسر نیز شده است.  براساس مطالعات میکروسکوپی و محاسبه نورم،  سنگ منشأ آهن در حد کوارتز هورنبلند سینیت پورفیری و کوارتز بیوتیت هورنبلند سینیت قلیایی پورفیری و سنگهای جوان‌تر در حد بیوتیت گرانیت، بیوتیت هورنبلند کوارتزمونزونیت پورفیری و کوارتز سینیت پورفیری  هستند. پتاسیم در منطقه سنگان، نوع کانی­سازی اسکارن را کنترل کرده است. در اسکارن همبری  (توده A’) آمفیبول غنی از پتاسیم، کلر و فلوئور و در اسکارن حاشیه­ای (توده C و باغک) فلوگوپیت (حاوی پتاسیم و فلوئور) تشکیل شده است.مقایسه برخی عناصر جزئی سنگ منشأ سنگان و گرانیت سرنوسر نشان می­دهد که مقدار Rb، Zn، Zr و Nb در سنگ منشأ بالاتر و عناصر Sr و Cu در سنگهای منشأ پایین­تر از سرنوسر است.مقایسه عناصر فرعی سنگهای جوان‌تر با سنگ منشأ آهن نشان می­دهد که: 1) مقدار Cr، Ni، Zr، Ce، Cu، Sr و La در توده­های جوان‌تر بیشتر است و 2) مقدار روبیدیم در توده­های جوان‌تر کمتر از سنگ منشأ آهن است.