مبانی نظری و پیشینه پژوهشی قاعده ی احسان

با سحافایل در خدمت شما هستیم با «پیشینه پژوهشی و تحقیق و مبانی نظری قاعده ی احسان » که بطور کامل و جامع به این مبحث پرداخته و نیاز شما را به هرگونه جستجوی بیشتری برطرف خواهد نمود.

توضیحات: فصل دوم پایان نامه کارشناسی ارشد (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)

همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه
توضیحات نظری کامل در مورد متغیر
پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه
رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب
منبع :انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)
نوع فایل:WORD و قابل ویرایش با فرمت doc

 

الف.تبیین مسئله

سابقه دو نهاد اخلاق و حقوق و رابطه ی این دو با هم را به نوعی می توان مساوی با سابقه ی عمر بشر دانست اما این سابقه ی طولانی منجر به یک توافق در تنظیم رابطه ی این دو نهاد نشده است به طوری که نظرات راجع به آن از گسست حقوق و اخلاق آغاز و به اعتقاد بر رسوب لایه های اخلاق بر حقوق ختم می شود. با اینکه تعیین جرم و مجازات تنها به وسیله ی قانون ممکن است و اخلاق به طور مستقیم در این راه دخالت نداردولی دسته بزرگی از قوانین کیفری از قواعد اخلاقی متاثر شده است، بنابراین ،بایستی چنین گفت که حقوق جزا و اخلاق با یکدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند و همواره در ارتباط با یکدیگر هستند و حقوق کیفری تاثیر و سرایت خود را بیش از هر چیز به اخلاق مدیون است. نمونه ای از این گونه قواعد مواد 509 و 510 ق. م. ا مصوب 1392 است که به طور مستقیم به انگیزه ی احسان که مفهومی اخلاقی است اشاره کرده است ،در فقه قاعده ای به نام قاعده ی احسان وجود دارد که متاثر از مفاهیم اخلاقی به بحث در این مورد پرداخته است که اگر کسی با انگیزه ی احسان کاری را به منظور جلب منفعت یا دفع ضرر از دیگری انجام دهد و در این بین به طور اتفاقی باعث ورود خسارت و ضرری شود،مسئول نخواهد بود.

 

ب.سوالات تحقیق

۱.مبانی فقهی  احسان چیست؟

۲.تاثیر انگیزه احسان در حکم تکلیفی چیست؟

3.تاثیر انگیزه احسان در حکم وضعی چیست؟

۳.آیا انگیزه احسان فقط به نحو مباشرت  مسقط ضمان است یا به نحو تسبیب هم می تواند مسقط ضمان باشد؟

۴.آیا انگیزه احسان فقط در جنایات مسقط ضمان است یا خیر؟

 

پ.فرضیه

۱.انگیزه که محرک مرتکب به ارتکاب اعمال مجرمانه در جرایم عمدی است وبه رغم اینکه در کلیه

جرایم عمدی به طور طبیعی می تواند وجود داشته باشد علی الاصول جزیی از ساختار رکن معنوی جرایم نیست البته این دیدگاه با استثنائاتی روبه رو شده و فرض ما این است که در ق.م.ا جدید با تصریح قانون گذار به انگیزه ی احسان انگیزه مورد توجه قانون گذار قرارگرفته و می تواند مسقط ضمان باشد.

۲.با توجه به نظرات مختلفی که در مورد نحوه ی احسان در فقه صورت گرفته و بررسی قانون

مجازات اسلامی بعید به نظر می رسد که در موارد تسبیب احسان مسقط  ضمان باشد.

 ت.اهداف تحقیق

در این تحقیق سعی شده است اهداف زیر مورد نظر قرار گیرد:

۱.تبیین اینکه انگیزه احسان مسقط ضمان است.

۲.جایگاه انگیزه احسان به نحو صریح در قوانین موضوعه  بیان شده است.

۳.تردید در این موضوع که انگیزه به نحو تسبیب مسقط ضمان است.

 

ج.سابقه علمی

در زمینه ی رابطه ی حقوق و اخلاق مقاله هایی نوشته شده از جمله:

۱.مقاله دکتر حسین میرمحمد صادقی که در این مقاله به تفکیک در مورد رابطه حقوق و اخلاق در غرب و حقوق و اخلاق در اسلام بحث شده و مبانی و زوایای آن مورد بررسی قرار گرفته است.

۲.در مقاله داود الهامی در مورد قلمرو اخلاق و حقوق گفته شده که در اخلاق اسلامی حسن نیت و پاکی ضمیر از خود عمل با ارزشتر است و معیار اخلاق تنها رفتار ظاهری مردم نیست و قضاوت نسبت به اعمال مردم از روی ظاهر صورت نمی گیرد بلکه مهم محرک درونی آنهاست.

۳.در مقاله ی دکتر ناصر کاتوزیان چنین نوشته شده است که حقوق مجموعه قواعد الزام آور کلی است که به منظور ایجاد نظم و عدالت بر یک جامعه حکومت می کند و از طرف دولت تضمین شده است بنابراین قواعد حقوق الزام آور است ولی قواعد اخلاقی تکیه بر وجدان شخص دارد یعنی اعتبار این قواعد از درون تضمین می شوندنه از برون در حالی که قواعد حقوق از طرف دولت تضمین می شود.

۴.در مورد فلسفه مجازات مقاله ی جان کانینگهام چنین می نویسد که مجازات یکی از قدیمی ترین نهادهای بشری است.خصیصه ی بارز این نهاد ناخوشایند بودن آن برای کسی است که مورد مجازات قرار می گیرد.این ویژگی فلاسفه را برانگیخته است تا درصددارایه توجیهاتی برای آن برآیند.

در زمینه پژوهش در مورد انگیزه کارهای زیادی صورت گرفته است از جمله:

۵..در مقاله ی انگیزه و تاثیر آن در مسولیت دکتر عباس زراعت انگیزه چنین تعریف شده است:کوشش درونی و میل پنهانی که انسان را به سوی عمل خاص هدایت می کند یا نفع یا احساس خاصی که مرتکب را به سوی ارتکاب جرم خاص سوق می دهد یا قصد نهایی که از طرف فاعل جرم تعقیب می شود یا علت غایی یا هدف یا قصد نهایی مورد نظر فاعل جرم یا هدفی که در پشت عملی نهفته است.

در کتب حقوق جزای عمومی نیزدر مورد انگیزه چنین گفته شده است از جمله:

۶.دکتر هوشنگ شامبیانی در کتاب خود چنین می نویسد:

انگیزه قبل از انجام هر عملی در فرد وجود دارد واین انگیزه یک حالت درونی و روانی است که حتی قبل از اراده و قصد مجرمانه در فرد وجود دارد.در حقوق کیفری طرفداران مکتب کلاسیک عقیده دارند که داعی در ماهیت عمل مجرمانه تاثیری ندارد یعنی سوء نیت و انگیزه دو مفهوم کاملا مستقل از هم بوده و ارتباطی به یک دیگر ندارند.

۷. دکتر رضا نوربها در مورد انگیزه چنین نوشته شده است که دراصطلاح روان شناسی عاملی که باعث فعالیت موجود زنده می شود عبارت از آن تمایلات خود آگاه یا ناخودآگاهی هستند که رغبت ، شوق، گرایشهای مثبت یا منفی را برای شخص در مورد فعالیتهایش و برای مجرم در ارتکاب جرم ایجاد می کنند مانند مهر،محبت، عشق،سخاوت،حسادت،خشم،کینه و مانند اینها.

۸.دکترمحمد صالح ولیدی در مورد تفاوت انگیزه و سوءنیت  چنین گفته است که سوءنیت  یا قصد مجرمانه نتیجه ی مستقیم و بلافاصله ی عمل مجرمانه است و نتایج بعید و بعدی در قصد مجرمانه مورد توجه قرار نمی گیرد و سوءنیت  یا قصد در همه جرایم یکسان ولایتغیرمی باشد ولی انگیزه این گونه نیست وبه تعدد افراد فرق می کند.

۹.دکتر محمد علی اردبیلی در کتاب خوددر مورد تاثیر انگیزه چنین گفته است که در ق.م.ا طبق ماده ۲۲ برخی حالتهای روانی که انگیزه ی ارتکاب جرم بوده موجب اعمال کیفیات مخخفه می شود که موثر در مجازات تعزیری یا بازدارنده است از جمله در بند ۳ این ماده حالت برانگیختگی و انگیزه ی شرافتمندانه ی متهم ذکر شده که به این معنی است که جرم با نیت تامین برخی از مصالح عالی انسانی ارتکاب یافته و لذا بزهکار چندان هم از احساس مسوولیت اخلاقی بی بهره نیست.

۱۰.در مقاله ی قاعده احسان اسدالله لطفی در مورد مفاد قاعده ی فقهی احسان چنین گفته شده است که یکی از موجبات سقوط ضمان احسان می باشد بدین مقصود که هرگاه کسی به انگیزه ی خدمت و احسان به دیگران موجب ورود ضرر به آنان شود عمل او ضمان آور نیست و شخص محسن ضامن شناخته نمی شود.

۱۱.در مقاله ی قرآن کریم و قاعده احسان ابوالقاسم علیدوست چنین گفته شده که هرچند آیات اخیر ازسوی عموم گفتگوکنندگان از قاعده مورد توجه واقع نشده است ولی به طور جزیی مورد غفلت هم نبوده است.

۱۲.در پایان نامه جایگاه احسان در قلمرو حقوق مدنی محمدرضا صالحیان بهروز در مورد نظریه شخصی چنین بیان شده است که کافی ست که شخص عامل به قصد کمک ،مصلحت و نیکی کردن به غیر وارد عمل شود و تفاوتی نمی کند که عمل انجام شده در واقع امر به آنچه مورد قصد وی بوده است منتهی شود یا خیردر هر حال به صرف اعتقاد به احسان در صورت ورود خسارت، مسئول نخواهد بود.

۱۳.محمد موسوی بجنوردی در کتاب قواعد فقهیه چنین می نویسد که اینکه بگوییم صرف اعتقاد به احسان کافی است وجدان این مطلب را تکذیب می کند چون ما همیشه در باب مفاهیم بر مبنای حقایق حکم می کنیم و هیچ گاه اعتقادات اشخاص در حقایق اشیاء دخالت نمی کند. هر شی ءای تابع واقعیت خود است و مفاهیمی که از شرع وارد می شوند عبارت از همان معنایی اند که حقیقی است مگر آنکه قرینه ای بیاید وآن را صرف کند.

۱۴.عبدالفتاح حسینی مراغی در کتاب العناوین هم قصد و هم واقع امر را لازم دانسته است.

۱۵.در کتاب قواعد فقه مصطفی محقق داماد چنین نوشته شده که از امیرالمومنین نقل شده که پاداش احسان را به بدی دادن نادیده گرفتن نعمت است در این مورد چنین استدلال شده است که مسئول دانستن شخص محسن نسبت به کارهایی که به قصد و انگیزه ی خیر انجام داده است اسائه محسوب می شود و مشمول این حدیث است که به صراحت زشت و ناپسند شمرده شده است.

۱۶.در مقاله بررسی وضعیت حقوقی اتانازیا در کشورهای محمد مهدی غمامی چنین نوشته شده که درسوییس انگیزه مرتکب فاکتور اساسی در تعیین حدود مسولیت کیفری او خواهد بود.مجموعه قانون سوییس به قاضی دستور می دهد هنگام تعیین مجازات به انگیزه ی او توجه نماید و چنانچه عمل مجرمانه ای را بر اساس شفقت و دلسوزی تشخیص دهدباید مجازات را کاهش دهد.

۱۷.دکترمحمد هادی صادقی در کتاب حقوق جزای اختصاصی ۱ چنین می نویسند که ق.م.ا در مورد مسولیت پزشکان در ماده ۵۹ مقرر می دارد :«اعمال زیر جرم محسوب نمی شود:هر نوع عمل جراحی…»قانون گذار در این ماده در مقام بیان شرایط جواز تصرف در نفس دیگران به عنوان معالجه و درمان بوده و نفس طبابت را صرف نظر از نتایج احتمالی آن مورد توجه قرار داده است بنابراین عملیات جراحی و هر اقدام پزشکی که علیه بیمار صورت می گیرد فقط در صورتی که آن اقدامات مشروع بوده و با اذن و رضایت بیمار یا ولی او و بدون خطای جزایی انجام شود جرم و جنایت محسوب نمی گردد.در مواردی که پزشک با وجود اذن در معالجه و رعایت کلیه موازین تخصصی اقدام وی موجب تلف شده است اختلاف نظر و جود دارد برخی بر این اعتقاد دارند که پزشک محسن است و ما علی المحسنین من سبیل در مورد او جاری ست ولی این سخن قابل نقد به نظر می رسد.

۱۸.دکتر حسین میرمحمد صادقی در کتاب حقوق جزای اختصاصی چنین می نویسد که در حقوق ایران انگیزه ی شرافتمندانه ی قاتل در کشتن قربانی برای رها ساختن وی از درد و رنج شدید تاثیری در مسئولیت و میزان مجازات مرتکب ندارد دلیل این امر ثابت بودن مجازات این جرایم است البته شاید بتوان با استناد به ماده ی ۲۶۸ ق.م.امجازات قصاص را ساقط کرد و یا اینکه معمولا انجام این گونه قتل ها با ترک فعل به بیمار یا عدم وصل دستگاههای کمک حیات  به بدن انجام می یابد.

۱۹.در کتاب تسبیب در قوانین کیفری جلال الدین قیاسی در مورد تسبیب چنین نوشته است که در برخی از قوانین به صراحت به تقصیر اشاره شده ولی در برخی خیر و از دیدگاه برخی از فقها ضمان دایرمدار استناد فعل به  فاعل است خواه تقصیری صورت گرفته باشد یا نه بنابراین نمی توان به عنوان قاعده ای کلی مدعی شد تقصیر در حوادث ناشی از تسبیب شرط ضمان است یا نه، به نظر می رسدکه شرط تقصیر در ضمان سبب با صراحت و به شکل قاعده ای کلی در ق.م.ا ذکر نشده و تنها از جمع بندی مواد مختلف ممکن است چنین شرطی استنباط شود.

۲۰.در کتاب تکمله المنهاج آیت اله خویی چنین گفته شده که اگر در مسیر مردم چیزی را حفر کند

چیزی که در آن مصلحت عابرین است و به صورت اتفاقی شخصی در آن بیفتد و بمیرد ،حفرکننده ضامن نیست.

۲۱.در تحریرالوسیله امام خمینی چنین آمده است اگر سنگی را در ملکش یا در ملک مباح قرار دهد و این را به خاطر مصلحت رهگذرها انجام دهد ظاهر عدم ضمان است .

۲۲.درشرایع الاسلام محقق حلی چنین گفته شده که اگر بگذارد در راهی که تردد می شود از جهت مصلحت مسلمانان برخی گفته اند که ضامن نیست به جهت ‌آنکه کندن چاه از برای آن جایز است.

۲۳.در مقاله ی قاعده تسبیب، محمد کاظم بهرامی چنین می نویسد که مقتضای تسبیب ضمان است و مقتضای قاعده ی احسان عدم ضمان است در این تعارض مشهور قاعده احسان را حاکم بر ادله ی ضمان دانسته اند مشروط بر اینکه فعلی که شخص انجام داده است مصداق عرفی احسان باشدو اقدام وی عرفا عدوانی نباشد.

پژوهش نگارنده با بررسی قانون مجازات اسلامی جدید همراه است که در هیچ یک از منابع گفته شده به آن پرداخته نشده است.

 

فهرست منابع

اتکینسون، آ. اف، درآمدی بر فلسفه اخلاق، ترجمه سهراب علوی نیا، انتشارات بنگاه بین المللی کتاب، 1370.

اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، ج 1، چاپ 34، نشر میزان، بهار 1393.

استفانی،لواسور بولوک،حقوق جزای عمومی،ترجمه حسن دادبان،ج2،انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی،1377

آقایی نیا، حسین، جرایم علیه اشخاص، چاپ ششم، نشر میزان، زمستان 1389.

آقایی، محمدعلی، شرح مختصر اصطلاحات حقوقی، چاپ اول، انتشارات مهدیه، تهران، 1382.

آموزگار، مرتضی، تعقیب کیفری و انتظامی پزشک مقصر، چاپ اول، مجد، تهران، 1385.

انوری، حسن، فرهنگ فشرده ی سخن، ج 1، چاپ اول، نشر سخن، تهران، 1382.

ای ریدی، دیوید، فلسفه حقوق، ترجمه حسن خسروی، انتشارات مجد، تهران، 1392.

باهری، محمد، حقوق جزای عمومی، انتشارات علمی، گنج دانش، 1372

برول، لوسیون لوی، لوسیون لوی برول و مسئله ذهنیت ها، مترجم یدالله موقن، چاپ اول، دفتر پژوهش های فرهنگی، 1389.

بسامی،مسعود،قتل ترحم آمیز از دیدگاه اخلاق و ادیان و حقوق کیفری،چاپ اول ،ناشرموسسه فرهنگی حقوقی سینا،بهار1388

بوشهری،جعفر،حقوق جزا(جبران خسارت)ج3،شرکت سهامی انتشار،چاپ دوم،1387

تبیت، مارک، فلسفه حقوق، مترجم حسن رضایی خاوری، دانشگاه علوم اسلامی، رضوی، مشهد، 1384.

دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ج 1، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، 1373.

دوپاکیه، کلود، مقدمه تئوری کلی و فلسفه حقوق، ترجمه  محمد علی طباطبائی، چاپخانه بوذر جمهوری، تهران، 1332.

رشتی، حبیب الله، کتاب غصب چاپ سنگی

ساکت، محمد حسین، حقوق شناسی، دیباچه ای بر دانش حقوقی، مشهد، 1371.

شامبیانی، هوشنگ، حقوق جزای عمومی، ج 1، انتشارات ژوبین با هماهنگی مجد، 1384.

شهید ثانی، ترجمه مباحث حقوق شرح لعمه، مترجم، اسدالله لطفی، چاپ پنجم، انتشارات مجد، 1387

صادقی، محمدهادی، حقوق جزای اختصاصی 1، چاپ هجدهم، نشر میزان، تابستان 1389.

صانعی، پرویز، حقوق جزای عمومی، گنج دانش، تهران، 1372.

صدارت، علی، حقوق جزا و جرم شناسی، مجله کانون معرفت، 1340.

طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیرالمیزان، ج3، مترجم محمدباقر موسوی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، 1374

طوسی، نصیرالدین، اخلاق ناصری، به تصحیح مینوی- علیرضا حیدری، انتشارات خوارزمی، تهران، 1360 ش.

عطار، داود، دفاع مشروع در حقوق جزای اسلام، ترجمه اکبر غفوری، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد 1375

علومی، رضا، کلیات حقوق، نشر برنا، تهران، 1376.

علی آبادی، عبدالحسین، حقوق جنایی، ج 1، انتشارات فردوسی، 1367.

عمید، حسن، فرهنگ عمید، ج 1، چاپ اول، انتشارات امیرکبیر وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، 1371.

فرانکنا، ویلیام، فلسفه اخلاق، چاپ اول، ترجمه هادی صادقی، انتشارات موسسه طه، قم، 1376.

کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، ج 1، انتشارات دانشگاه تهران، 1352.

کی نیا، مهدی، مبانی جرم شناسی، ج 1، انتشارات دانشگاه تهران، 1376.

گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای عمومی ایران، ج 1، چاپ هشتم، انتشارات دانشگاه تهران، 1384.

گلدوزیان، ایرج، محشای قانون مجازات اسلامی، چاپ اول، نشر مجد، 1392.

محسنی، مرتضی، حقوق جزای عمومی، انتشارات گنج دانش، 1375.

 

محقق حلی، ابوالقاسم، نجم الدین جعفر بن محمد ،شرایع الاسلام مترجم: ابوالقاسم ابن احمد یزدی، ج4، نشر دانشگاه تهران، اردیبهشت، 1373

محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه، ج 1، چاپ اول، نشر سمت، تهران، بهار 1376.

مرعشی محمدحسن، شرح قانون حدود وقصاص چاپخانه وزارت ارشاد، 1365

مشایخی، قدرت الله، قواعد فقه، انتشارات سمت، 1383.

معین، محمد، فرهنگ فارسی، ج 1، چاپ دوم، نشر موسسه امیر کبیر، تهران، 1381.

موراوتز، توماس، فلسفه حقوق مبانی و کارکردها، ترجمه بهروز جندقی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، بهار 1387.

میرمحمد صادقی، حسین، جرایم علیه اشخاص، چاپ چهاردهم، نشر میزان، بهار 1393.

میرمحمد صادقی، حسین، جرایم علیه امنیت، چاپ چهاردهم، نشر میزان، بهار 1393

میرمحمد صادقی، حسین، جرایم علیه اموال، چاپ چهاردهم، نشر میزان، بهار 1393

نراقی، محمدمهدی، جامع السادات، ج1، ترجمه جلال الدین مجتبوی، انتشارات حکمت، تهران، 1363

نوربها، رضا، زمینه حقوق جزای عمومی، انتشارات داد آفرین، تهران، 1378.

وارنوک، جفری جیمز، فلسفه اخلاق در عصر حاضر، ترجمه صادق لاریجانی، مرکز ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1368.

وکس، ریموند، فلسفه حقوق، ترجمه باقر انصاری، چاپ اول، انتشارات جاودانه، 1389.

ولیدی، محمدصالح، حقوق جزای عمومی، ج 1، نشر جنگل، 1388.

 

ب) عربی

ابن ادریس حلی، ابی جعفر محمد بن منصور بن احمد، السرائر، ج 3، موسسه نشر اسلامی، (بی تا).

ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، ج 2، دارالکتب العلمیه، قم، 1411 ق.

ابن قدامه، ابومحمد، عبدالله بن احمد، المغنی، ج4، موسسه التاریخ العربی (بی تا) بیروت

ابن مسکویه، ابوعلی، تهذیب اخلاق و تطهیر الاعراق، نشر موسسه اسلامی، 1375.

ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، ج 13، چاپ اول، دارالصادر، بیروت، 1410 هـ . ق.

 

ابوالمسعود: رمضان- سعد، نبیل ابراهیم، مبادی القانون المصری و اللبنانی، الدار الجامعیه، بیروت، 1994 م.

اصفهانی، محمدحسین، بحوث فی الفقه، موسسه نشر الاسلامی، قم، 1409 قم.

انیس، ابراهیم، المعجم الوسیط، الجزء الاول، ناشر اسلامی، تهران، 1389.

تهرانی، محمدبن حسین، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج 15، چاپ سوم، موسسه اسماعیلیان، قم، 1408 ق.

جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه (بی تا)، کتاب حدود، ج 5، بیروت، لبنان.

حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، ج 19 و 29، موسسه آل البیت، 1413 ق.

حسینی روحانی، محمد صادق، فقه الصادق، ج 26، مطبعه فروردین، موسسه درالکتاب قم، طبعه الثالثه، 1414 ق.

حسینی شیرازی، محمدحسن، الفقه، ج 9، جامعه مدرسین قم، قم، 1405 ق.

حسینی عاملی، محمدجواد، مفتاح الکرامه، ج 10، موسسه المعارف الاسلامیه، 1419 ق.

حسینی مراغی، عبدالفتاح، العناوین، ج 2، موسسه نشر اسلامی، قم، 1418 ق.

حلی، ابن فهد، المذاهب البارع، ج 5، جامعه مدرسین قم، 1413 ق.

خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، ج 2، مطبعه مهر (بی تا)، قم، ص 396.

خوانساری، احمد، جامع المدارک، ج 6، مکتبه الصدوق، تهران، 1394 ق.

خوانساری، جمال الدین محمد، شرح غرر الحکم و درر الکلم با تصحیح محدث ارموی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ 1347 ش.

خویی، ابوالقاسم، تکمله المنهاج، ج 2، مطبعه الآداب، (بی تا)،

خویی، ابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج 2، ناشر مدینه العلم، قم، 1410 ق.

راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسن بن احمد، مفردات الفاظ القرآن، چاپ اول، تحقیق عدنان داودی، دارالقلم، دمشق، 1412 ق.

زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر، 1414 ق.

شهید ثانی، الروضه البهیه، ج 10، باب دیات، دارالحیاء التراث العربیه، بیروت، 1403 ق.

شهید ثانی، مسالک الافهام، ج 14، چاپ اول، موسسه المعارف الاسلامیه، قم، 1414 ق.

طباطبایی، علی، ریاض المسائل، ج 2، طبعه حجریه، المطبعه الشهید، موسسه اهل بیت، قم، 1404 ق.

طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 2، موسسه الاعلمی المطبوعات، بیروت، 1403 ق.

طبرسی، ابوعلی فضل بن حسین، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 11، چاپ دوم، نشر دارالمعرفه، 1408 ق.

طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 5، مطبعه النجف (بی تا)، نجف.

طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، به تصحیح محمد باقر بهبودی، ج 7، مکتب مرتضویه (بی تا).

عسکری ،ابوهلال، معجم الفروق اللغویه، ج1 ، گردآورنده: بیت الله بیات زنجانی، موسسه نشر اسلامی، قم، 1412 ق.

علم الهدی، مرتضی، الانتصار، موسسه نشر اسلامی، قم، 1415 ق.

عوده، عبدالقادر، التشریع الجنایی الاسلامی، ج 4، دارالحیاء التراث العربی، چاپ اول، بیروت، 1405 هـ . ق.

فاضل لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیه ج1، قم، مکتبه مهر، 1416 ق.

فخر المحققین، ابوطالب، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، بنیاد فرهنگ اسلامی، تهران، 1387.

فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج 16، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1411 ق.

فخررازی، مفاتیح الغیب، ج 16، قاهره، 1357 ق.

فقعانی، زین الدین، الدرالمنضود فی معرفه صنیع النیات و الایقاعات و العقود، مکتبه امام عصر، شیراز، الطبعه الاولی، 1418 ق.

فیض کاشانی، محمدحسن، مفاتیح الشرایع، ج 2، نشر مجمع الذخائر الاسلامیه، مطبعه الخیام، قم، 1401 ق.

فیومی، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر، تحقیق یوسف الشیخ المحمد، المکتبه العصریه، بیروت، 1418 ق.

کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الروضه من الکافی، داراکتب الاسلامی، تهران، 1362.

محقق اردبیلی، مجمع الفائده و البرهان، ج 14، به تحقیق مجتبی عراقی، شیخ علی پناه اشتهاردی، جامعه مدرسین قم، الطبعه الاولی، 1416 ق.

محقق کرکی، علی بن عبدالعلی، جامع المقاصد، ج 7، موسسه آل البیت، قم، بی تا.

مرتضی عاملی، جعفر، الآداب الطبیبه فی الاسلام، جامعه مدرسیه حوزه علمیه قم، 1362.

مصطفوی، محمدکاظم، القواعد، ج 1، چاپ دوم، موسسه نشر اسلامی، تهران، 1412 ق.

مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، ج 1، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1370 ش.

موسوی بجنوردی، محمد، قواعد فقهیه، چاپ دوم، نشر میعاد، تهران، 1372.

نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج 42، به تصحیح ابراهیم میانجی، منشورات کتابچی، تهران، 1404 ق.

نهج البلاغه، به تصحیح صبحی صالح.

 

مقالات

اسماعیل آبادی، علیرضا، نگاه به ضمان طبیب در مذاهب اسلامی، مجله فقه، شماره 40، تابستان 1383.

امید، مسعود، درآمدی بر فلسفه اخلاق، مجله کیهان اندیشه، شماره 77، فروردین و اردیبهشت 1377.

ایمانی، محمدرضا، نقد ماده ی 60 ق. م. ا. مصوب 8/5/1370 عدم لزوم اخذ برائت توسط پزشک، مجله حقوقی دادگستری، شماره 133، زمستان 1379.

بهرامی، محمد کاظم، قاعده تسبیب، ماهنامه دادرسی، شماره 35، سال ششم، آذر و دی 1381.

بهروان، حسین، مروری بر اخلاق از دیدگاه علامه طباطبائی، مجله مشکوه، شماره 21، زمستان 1367.

پارساپور، محمدباقر، اضطرار در حقوق مسئولیت مدنی، مجله نامه مفید، شماره 4 (علمی- پژوهشی)، بهمن و اسفند 1382.

 

جعفر پور جمشید حسین زاده، لیلی، بررسی اضطرار در حقوق کیفری ایران با توجه به دیدگاه امام خمینی (ره) پژوهشنامه متقین، شماره 33، زمستان 1385

جعفرپور،جمشید،حسین زاده،لیلی،بررسی اضطرار در حقوق کیفری ایران با توجه به دیدگاه امام خمینی(ره)،پژوهشنامه متین،شماره 33،زمستان 1385

حسینی، اکبر، اخلاق و حقوق، مجله رواق اندیشه، شماره 14، بهمن 1381.

حقانی زنجانی، حسین، فلسفه اخلاق/ معیارهای اخلاقی بودن افعال انسانی چیست؟، مجلسه درس هایی از مکتب اسلام، شماره 7، سال 37، مهر 1376.

دریاباری، محمدزمان، مبانی مسئولیت حرفه ای پزشک، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره 6 و 7، بهار و تابستان 1381.

راغبی، محمدعلی، رابطه حقوق و اخلاق، مجله پژوهش های مدیریت راهبردی، شماه 27، 1377.

زاگزبسکی ، لیندا، اخلاق چیست؟، ترجمه معصومه نظری، کتاب ماه دین، شماره 196، بهمن 1392.

زراعت، عباس، انگیزه و تاثیر آن در مسئولیت کیفری، مجله حقوق و دادرسی، شماره 46، سال هشتم، مهر و آبان 1383.

زراعت، عباس، قاعده اضطرار در حقوق کیفری ماهنانه دادرسی شماره 33، سال ششم خرداد و تیر 1381

شمس ناتری، محمدابراهیم، عبدالله یار، سعید، دفاع مشروع و مبانی مشروعیت آن، مجله مطالعات حقوقی، شماره 3 (علمی- پژوهشی)، پاییز و زمستان 1389.

شینر، راجر، ا، اخلاق در حقوق، مترجم عبدالحکیم سلیمی، مجله ی ادیان و عرفان، شماره 82، مهر 1383.

صادقی، محمدهادی، مسئولیت جزایی پزشکان، مجله ی مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره 4، بهار 1377.

طاهری، حبیب اله، آیا طبیب ضامن است؟، فصلنامه مفید، شماره 14، 1377.

 

 

علی محمدی، طاهر، مقایسه دیدگاه های فقهی مذاهب اسلامی درباره مسئولیت های حقوقی و کیفری کادر پزشکی، فصلنامه فقه پزشکی، شماره 7 و 8، سال سوم، تابستان و پاییز 1390.

علیدوست، ابوالقاسم، قرآن کریم و قاعده احسان، مجله فقه و حقوق، شماره 17، سال پنجم، 1387.

علیزاده، مهدی، تحلیل فرا اخلاقی از مفهوم حیث اخلاقی، مجله پژوهش های اخلاقی، شماره 3، بهار 1390.

غلامی، علی، حقوق و اخلاق از تلاقی تا تفاهم، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره 34، پاییز و زمستان 1390.

فهیمی، عزیزاله، فلسفه حقوق، مجله پژوهش های فلسفی- کلامی، شماره 9 و 10، پاییز و زمستان 1380.

کاتوزیان، ناصر، اخلاق و حقوق، مجله اخلاق در علوم و فناوری، شماره 1 و 2 (علمی- پژوهشی)، بهار و تابستان 1386.

گلدوزریان، ایرج، دفاع مشروع و اعمال در حکم دفاع مشروع، مجله کانون وکلا، شماره 150 و 151، بهار و تابستان 1369.

لطفی، اسدالله، قاعده احسان، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی تهران، شماره 50، 1379.

مرادی (فیاض)، محمد حسین، مسئولیت کیفری پزشک در فقه و قوانین ایران و افغانستان، فصلنامه تخصصی پژوهشنامه حقوق، شماره 101، سال اول، تابستان 1390.

مرعشی شوشتری، محمدحسن، قاعده تسبیب، مجله دیدگاه های حقوق قضایی، شماره 2، تابستان 1375.

مصطفوی، مصطفی، احسان منبع مسئولیت، مجله ی فقه و حقوق، تهران، 1384.

مطهری، مرتضی، فلسفه اخلاق/ منشا افعال اخلاقی چیست؟، مجله جهاد، شماره 45، 8 دی 1361.

منتهایی، عباس، حقوق و اخلاق، ماهنامه کانون، شماره 32، سال چهل و پنجم، دوره جدید، خرداد 1381.

 

منصورنژاد، محمد، فلسفه حقوق در دو معنا، مجله حقوق عدالت آرا، شماره 2 و 3، زمستان 1384.

موسوی بجنوردی، محمد، بررسی نقش اخلاق در فقه و حقوق با رویکردی به نظریات امام خمینی، فصلنامه الهیات، شماره 8، سال سوم، پاییز 1388.

موسوی، ابراهیم، قاعده اضطرار، مجله حقوقی دادگستری، شماره 35، تابستان 1380.

الهامی، داود، قلمرو اخلاق و حقوق، مجله درس هایی از مکتب اسلام، شماره 10، سال 37، 1376.