مبانی نظری و پیشینه پژوهشی مشروعیت تبرک از منظر قرآن و سنت

با سحافایل در خدمت شما هستیم با «پیشینه پژوهشی و تحقیق و مبانی نظری مشروعیت تبرک از منظر قرآن و سنت» که بطور کامل و جامع به این مبحث پرداخته و نیاز شما را به هرگونه جستجوی بیشتری برطرف خواهد نمود.

فهرست محتوا

 

فصل اول: کلیات و مفاهیم

گفتار اول: کلیات

الف) تبیین موضوع

پرسش‌های تحقیق

پرسش اصلی

پرسش‌های فرعی

فرضیه‌های تحقیق

فرضیه‌ی اصلی

فرضیه‌های فرعی

پیشینه‌ی تحقیق

مفهوم «برکت» در لغت

توحید در برکت

«تبرک» در قرآن کریم

«تبرک» در احادیث

اصل برکت از جانب خداست

فصل دوم: موارد تبرک در آیات قرآن کریم و روایات

١ . برکت در اشخاص

الف) برکت در حضرت نوحg

ب) برکت در حضرت عیسیg

ج) برکت در حضرت موسیg

د) برکت در حضرت ابراهیمg

هـ) برکت در رسول خداr

و) برکت در اهل بیت پیامبرr

ز) برکت اولیای الهی

ح) برکت مسلمانان نزد پیامبرr

ط) برکت افراد مؤمن

ی) سامری و تبرک به خاک اسب جبرئیل

دیدگاه ابن‌کثیر در مورد آیه

٢ . برکت در مکان

الف) مسجد الحرام

ب) مسجد الاقصی

ج) کوه طور

د) مقام ابراهیمg

هـ) روضه پیامبرr

و) جای نماز پیامبرr

بوسیدن اماکن متبرک

٣ . برکت در زمان

الف) شب قدر

ب) دهه ذی‌الحجه

ج) ماه‌های حرام

د) وقت سحر

۴ . برکت در اشیاء

الف) برکت در باران

ب) درخت زیتون

ج) برکت در آثار پیامبران

د) برکت در آب زمزم

هـ) برکت در قرآن کریم

عوامل تبرک به قرآن کریم

١ . کلام الهی

٢ . وسیله‌ای برای تمییز حق از باطل

٣ . وسیله‌ی هدایت

۴ . تبیان هر چیز

۵ . وسیله‌ی رحمت

۶ . قرآن، نور هدایت

٧ . بشارت برای مؤمنین

٨ . شفای مرض‌های قلبی

٩ . وسیله‌ی خیر

تبیین و موارد تبرک مشروع از منظر قرآن و سنت

 ١ . تبرک به اسم خداوند

 ٢ . تبرک به صلوات بر پیامبرr

 ٣ . تبرک به تلاوت قرآن کریم

 ۴ . تبرک به پیامبرr در زمان حیات

الف) تبرک به اعضای جسد پیامبرr

ب) تبرک به موی پیامبرr

ج) تبرک به آب دهان پیامبرr

د) تبرک به عرق پیامبرr

هـ) تبرک به لباس پیامبرr

و) تبرک به مواضع انگشتان پیامبرr

ز) تبرک به ته‌مانده ظرف آب پیامبرr

ح) تبرک به آب وضوی پیامبرr در روایات اهل سنت

 ۵ . تبرک به آثار پیامبرr بعد از وفات

تبرک به پیامبرr بعد از وفات در سیره مسلمانان

دلالت نصوص تبرک

فصل سوم: موارد اختلاف در تبرک

موارد اختلاف وهابیت با دیگر فرقه‌ها

 ١ . تبرک به آثار پیامبرr بعد از وفات در غیر منصوص

ادلّه وهابیان

دلیل اول: نبود دلیل

پاسخ

دلیل دوم: سد ذرایع

پاسخ

دلیل سوم: ترک صحابه

پاسخ

دلیل چهارم: عدم نفع زیارت برای میت

پاسخ

دلیل پنجم: عدم اعتقاد عمر به تبرک حجرالاسود

پاسخ

6. تبرک به غیر پیامبرr

اقوال در مسأله

١ . عدم استحباب تبرک

٢ . کراهت تبرک

٣ . جواز و استحباب تبرک

نظرات اندیشمندان در جواز و استحباب تبرک

حرمت تبرک به قبور اولیا

ادله عدم جواز تبرک به غیر پیامبرr

دلیل اول: اجماع صحابه بر ترک تبرک به غیر پیامبرr

پاسخ

دلیل دوم: ذریعه شرک در تبرک

پاسخ

دلیل سوم: عدم جواز قیاس اولیا به پیامبرr

پاسخ

دلیل چهارم: حرمت تبرک قبور، به جهت شرک بودن

پاسخ

دلیل پنجم: بدعت بودن تبرک از قبور

پاسخ

دلیل ششم: کراهت تبرک به قبور نزد عبدالله بن عمر

پاسخ

دلیل هفتم: تبرک به قبور اولیا از عادات یهود و نصارا

پاسخ

7. تبرک به تربت امام حسین(ع) و سجده بر آن

سجده بر تربت امام حسین(ع)

فتوای وهابیان

سجده شیعه بر هر نوع خاک

برتری برخی زمین‌ها از دیدگاه قرآن

اختلاف برخی زمین‌ها از دیدگاه روایات

شرافت تربت امام حسین(ع)

قبر حسین(ع) همانند قبر رسول‌الله(ص)

فضیلت تربت امام حسین(ع)

فتاوای وهابیان

احمد بن حنبل و تبرک

نتیجه‌گیری

تبرک به آب وضوی پیامبر در روایات اهل سنت

فهرست منابع و مؤاخذ

 

گفتار اول: کلیات

الف) تبیین موضوع

تبرک، همان درخواست خیر و برکت از خداوند متعال به وسیله‌ای مثل قبر پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، به شکل دست کشیدن و بوسیدن است.

ما به بیان جایگاه آن در قرآن و سنت به طور جداگانه می‌پردازیم تا حقیقت امر بر همگان روشن شود که آیا چنین عملی، آن‌گونه که سلفیه می‌گویند، در درگاه الهی ناپسند است و موجب شرک و کفر می‌گردد؟ یا آن‌که همان‌گونه که شیعه و بسیاری از اهل سنت می‌گویند، پسندیده و مورد سفارش پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله و قرآن است؟

پرسش‌های تحقیق

پرسش اصلی

آیا تبرک از دیدگاه قرآن و سنت، مورد تأیید است؟

پرسش‌های فرعی

1. دیدگاه قرآن در مورد تبرک چیست؟
2. تبرک، در سنت چه جایگاهی دارد؟
3. حقیقت و مفهوم تبرک چیست؟
4. چه شبهاتی درباره‌ی تبرک وارد شده است؟

فرضیه‌های تحقیق

فرضیه‌ی اصلی

تبرک جستن به آثار انبیا، اولیا و صلحا، حتی پس از مرگشان، مشروع، بلکه از نگاه قرآن و سنت، مستحب و پسندیده است و منافاتی با توحید در عبادات ندارد.

فرضیه‌های فرعی

1. قرآن کریم، ضمن آیاتی، تبرک جستن را مشروع دانسته و تأیید می‌نماید.
2. تبرک جستن، در سنت رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وآله و اهل بیت علیهم‌السلام مورد تأیید بوده است.
3. تبرک، در حقیقت درخواست خیر و برکت از بندگان صالح خداست که در ذیل اراده‌ی خداوند بوده و با نظر به صالحیت و درجه‌ی آن بندگان در مقام الهی صورت می‌پذیرد.
4. وهابیت و سلفیه، تبرک جستن از آثار انبیا، اولیا و صلحا را شرک دانسته و شبهه‌ی مشرک بودن تبرک‌جویان را وارد کرده‌اند.

پیشینه‌ی تحقیق

درباره‌ی این موضوع در کتاب‌های سنی و شیعه به دو شکل، بحث شده است. نخست، کتاب‌هایی که به صورت تخصصی به این موضوع پرداخته‌اند، نظیر کتاب «التبرک» از مرحوم آیت‌الله میانجی و یا کتاب «التبرک انواعه و احکامه» از ناصر بت عبدالرحمن بن محمد الجدیع و یا کتاب «التبرک» مرکز جهانی اهل بیت علیهم‌السلام.

این کتاب‌ها فقط به بیان دیدگاه شیعه یا سلفیه و دفاع از آن پرداخته و به نحو مقارنه‌ای به طرح دیدگاه‌های مخالف و نقد دلایل آن‌ها از نگاه قرآن و سنت پرداخته‌اند.

و دوم، کتاب‌هایی که در مقام دفاع و نقد دیدگاه‌های وهابیت توسط شیعه و یا نقد دیدگاه‌های شیعیان توسط وهابیت و سلفیه نگارش یافته و در ضمن مباحث کتاب، به موضوع تبرک نیز پرداخته‌اند. نظیر کتاب «روافد الایمان» از از نجم‌الدین طبسی و کتاب «منهج الإرشاد» از سید محسن امین و کتب این تیمیه نظیر «اقتضاء الصراط المستقیم» و مجموع فتاوای ابن تیمیه و «اغاثه اللهفان» ابن قیم جوزی.

 

فهرست منابع

قرآن کریم.

1. ابن اثیر، النهایة، قم: انتشارات اسماعیلیان، بی تا.
2. ابن الحاج، المدخل، بیروت: دارالفکر، بی تا.
3. ابن تیمیه، اقتضاء الصراط المستقیم،بی جا، بی نا، بی تا.
4. ابن درید، جمهرة اللغة، بیروت: دارالکتب العلمیة، بی تا.
5. ابن عثیمین، مجموع فتاوی و رسائل، ریاض، بی نا، بی تا.
6. ابن کثیر، البدایة و النهایة، طبع محمد بن راشد مکتوم، بی جا، بی نا، بی تا.
7. ابن منظور، لسان العرب، بیروت: داراحیاء التراث العربی، بی تا.
8. البانی، محمدناصرالدین؛ التوسل (انواعه و احکامه)، بیروت: المکتب الاسلامی، بی تا.
9. بدرالدین الحوثی، الایجاز فی الردّ علی فتاوی الحجاز، صنعا: مکتبة الیمن الطبری، بی تا.
10. جمع احمد بن عبدالرزاق دویش، فتاوی الجنة الدائمة للبحوث العلمیة و الفتاء، ریاض: دارالمؤید، بی تا.
11. جوهری، صحاح اللغة، بیروت: دارالعلم للملایین، بی تا.
12. دمشقی، ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، دارالفکر، بی تا.
13. راغب اصفهانی، مفردات، بیروت: دارالمعرفة، بی تا.
14. الشیخ بن فوزان، المنتقی، بی جا، بی نا، بی تا.
15. شیخ حرّعاملی، وسائل الشیعة، تهران، المکتبة الاسلامیه، بی تا.
16. عبدالسلام هارون، معجم مقاییس اللغة، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، بی تا.
17. علامه امینی، السجود علی التربة الحسینیة عند الشیعة الامامیة، بیروت: دارالمهحجة البیضاء، بی تا.
18. علامه امینی، الغدیر، تهران: دارالکتب الاسلامیه، بی تا.
19. غزالی، احیاء علوم الدین، بیروت: دارالمعرفة، یی تا.
20. قاضی عینی، عمدة القاری، دارالفکر، بی جا، بی تا.
21. مالکی، محمد بن علوی، منهج السلف فی فهم النصوص،  ١۴١٩ هـ. ق.، چاپ دوم، بی نا، بی جا.
22. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تهران: منشورات المکتبة الاسلامیه، بی تا.
23. ناصر بن عبدالرحمان بن محمد جذیع، التبرک (انواعه و احکامه)، ریاض: مکتبة الرشد،  ١۴٢١ هـ. ق.

نووی، شرح صحیح مسلم. بی جا، بی نا، بی