مبانی نظری و پیشینه پژوهشی نوآوری‌های شهید محمدباقر صدر

با سحافایل در خدمت شما هستیم با «پیشینه پژوهشی و تحقیق و مبانی نظری نوآوری‌های شهید محمدباقر صدر » که بطور کامل و جامع به این مبحث پرداخته و نیاز شما را به هرگونه جستجوی بیشتری برطرف خواهد نمود.

توضیحات: فصل دوم پایان نامه کارشناسی ارشد (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)

همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه
توضیحات نظری کامل در مورد متغیر
پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه
رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب
منبع :انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)
نوع فایل:WORD و قابل ویرایش با فرمت doc

فهرست محتوا

مقدمه 2

فصل اول: کلیات تحقیق 5

1-1- بیان مسئله 6

1-2- ضرورت و اهمیت انجام تحقیق 6

1-3- سابقه تحقیق 6

1-4- اهداف تحقیق 7

1-4-1- هدف کلی تحقیق 7

1-4-2- اهداف جزیی تحقیق 7

1-5- سوالات تحقیق 7

1-6- دامنه تحقیق 8

1-7- روش تحقیق 8

1-8- زندگی نامه و فعالیت های اجتماعی و سیاسی شهید صدر 9

1-9- نمایی کلی از اندیشه های شهید صدر 11

1-9-1- حكومت اسلامی 11

1-10- مسؤولیت خطیر حوزویان 15

1-11- شهادت 16

فصل دوم: نوآوری‌های اصولی شهید صدر 18

2-1- تعاریف و اصطلاحات 19

2-2- نوآوری شهیدصدردرساختارسازی(تقسیم بندی مباحث علم اصول) 20

2-2-1- ادله محرزه 25

2-2-2- اصول عملی 26

2-3- نظریه منطقه الفراغ 27

2-4- نوآوری شهید صدر در تعریف علم اصول 28

2-4-1- ضرورت تعریف هر علم قبل از شروع مسائل آن 29

2-4-2- بررسی تعریف سنتی علم اصول 29

2-5- موضوع علم اصول 36

2-6- نوآوری شهید صدر در تفسیر حقیقت حکم ظاهری و كیفیت جمع میان احكام ظاهرى و واقعی 39

2-6-1- بررسی تعریف حکم واقعی وظاهری 39

2-6-2- بررسی تعریف حكم شرعى‌ 40

2-6-3- خصوصیات تعریف شهید صدر 43

2-6-4- امتیازات راهکار شهید صدر در جمع بین حکم واقعی وظاهری 51

2-7- نوآوری شهید صدر در وضع الفاظ «نظریه قرن اکید» 54

2-7-1- بررسی تعریف لغوی واصطلاحی وضع 54

2-7-2- نظریه دلالت ذاتى الفاظ 57

2-7-3- نظریه دلالت وضعی اعتبار وگرایشهای آن 58

2-7-4- نظریه قرن اکید شهید صدر 64

2-8- نوآوری شهید صدر در اصلاح کتابهای درسی علم اصول 69

2-9- نوآوری شهید صدر در عنوان بندی مباحث اصولی 73

2-10- نوآوری شهید صدر در اصطلاح سازی درعلم اصول 76

فصل سوم: بررسی نظریه حق الطاعه و حجیت قطع 80

3-1- نوآوری مبنایی شهید صدر«نظریه حق الطاعه» 81

3-2- حجیت قطع 91

فصل چهارم: سیره از دیدگاه شهید صدر 102

4-1- سیره از دیدگاه شهید صدر 103

4-1-2- راه های اثبات سیره عقلایی و متشرعه و چگونگی استدلال به آن 107

4-1-3- چگونه موافقت کاشف از امضای شارع را به دست می آوریم؟ 111

4-1-4- چه مقدار از احکام با سیره متشرعه اثبات می شود؟ 115

4-1-5- مفاد امضای سیره عقلایی تا چه مقدار است؟ 115

4-1-6- تفاوتهای میان سیره متشرعه و عقلا 116

4-1-7- انواع سیره متشرعه 117

نتیجه گیری 120

منابع و مأخذ 126

مقدمه

برای شناخت هر اندیشه ای یا مکتبی مهمترین گام، بازشناسی شاخصه های اصلی آن مکتب است. مکتب اصولی یا به تعبیر عربی خود شهیدصدر (المدرسه الاصولیة) را می توان  براساس میزان نوآفرینی وتحول در ساختارهای مبنایی،باز گشایی باب‌ها و عناوین جدید درآن علم،ارائه تفسیرهای نوین از مسائل کهنه در علم مورد بحث، ابتکار اصطلاحات کاملا بی سابقه و در واقع بن مایه های  اصلی که از رهگذر آنها می‌توان یک اندیشه یا مکتبی را از دیگری متمایز دانست، مورد ارزیابی قرار داد.

شاید این نکته هویدا باشد که نبوغ مکتب داران سهم بسیار بالایی در فرآیند مکتب سازی در هر علمی از علوم از جمله علم اصول دارا میباشد.نبوغ شهید صدر وتلاش بی دریغ وی همانگونه که گذشت در ایجاد رویکرد نوآورانه در شکل گیری مکتب اصولی مخصوص وی تاثیر بسزایی دارد.

تفاوت مکتب‌های اصولی ناظر به تفاوت های کلی و کلان است که چهره علم اصول را عوض می‌کند. سید کاظم حائری که از شاگردان دوره نخست اصول شهید صدر است در توصیف کلی پیرامون اندیشه های اصولی شهید صدر معتقداست کارهای  ابداعی شهیدصدر را میتوان درسه بخش معرفی نمود:

الف) مباحثی اصولی که کاملا جدید وبی سابقه هستند؛ مانند بحث حق الطاعه و سیره.

ب) مباحثی که سابقه‌ای دراصول دارند اما شهید صدر تفسیر ابتکار آمیز از آنها ارائه نمود مانند معنای حرفی.

ج)مباحثی که فاقداستدلالها و برهان‌های لازم است و شهید صدر در استحکام آنها تلاش فراوانی از خود نشان داد.

اما اگردقت بیشتری در شناسائی مکتب شهید صدر انجام شود می‌توان نه شاخصه اصلی را برای مکتب اصولی شهید صدر  برشمرد هرچند شاخصه های دیگری هم قابل شناسایی هستند:

1. ساختار سازی: ارائه تقسیم بندی متکامل تری از مباحث علم اصول؛
2. عنوان سازی: خلق عناوین جدید همراه با جعل برخی اصطلاحات از قبیل: الحکم الشرعی و تقسیماته، الحکم الواقعی و الحکم الظاهری، اجتماع الحکم الواقعی و الظاهری و …؛
3. ریشه یابی: تمرکز بر پاره ای مباحث زیربنایی همچون تفاوت حکم ظاهری و واقعی، تفاوت امارات با اصول، تعلق حکم به عناوین ذهنی یا موضوعات خارجی؛
4. نظریه پردازی: طرح نظریه جمع میان حکم ظاهری و واقعی، حق الطاعه؛

دلیلیت و دلالت سیره، حجیت قطع، تفسیر وضع و… ؛

5. غنی سازی: تکمیل، ترمیم، بازپروری و بازآفرینی مباحث مطرح شده در ابوابی همچون باب دلیل عقلی، تعارض ادله و نیز مباحث الفاظ؛
6. انسجام بخشی: تبیین نظام تفکر اصولی و ارتباط معنادار قواعد اصولی؛
7. تاریخ مندی: جست وجو از تحولات تاریخی و ادوار تطور علم اصول؛
8. درسی سازی: رعایت نکات آموزشی و به کارگیری شیوه های درسنامه نویسی؛

9.اصطلاح سازی:ابتکار اصطلاحاتی از قبیل حق‌الطاعه، تزاحم حفظی، تعارض مستقر و غیر مستقر و…؛

منظور از شاخصه ساختارسازی همان ارائه ساختاری جدید و تقسیم‌بندی دقیق و مستدل برای مباحث اصولی است. در واقع شهید صدردر تمام گامهای نوآورانه خود همواره تلاش می‌کند که دلیل کافی برای آنها داشته باشد و مسئله ارائه ساختار جدید که در قالب یک یا دو تقسیم‌بندی نو مطرح شده است از این امر مستثنی نیست. شهید صدر دو نوع تقسیم‌بندی را در تقریرات دوره دوم مطرح کرده یکی از آنها را در کتاب حلقات (دروس فی علم الاصول) بکارگرفته است.

اما عنوان‌سازی‌های مباحث اصولی توسط ایشان دیگر نوآوری است که در کتاب حلقات ونیز بعضاً در تقریرات درس خارج اصول خود به آن دست یازیده است. در واقع فرایند عنوان‌سازی مسائل کهنه اصول بیانگر یک نیاز فنی است که برای وی محسوس بوده که در کنار یک فرآیند بزرگتر و کلی شکل گرفته است؛ از قبیل: الحکم الشرعی و تقسیماته، الحکم الواقعی و الظاهری، شمول الحکم للعالم والجاهل، الامارت و الاصول و شبهة تنجز الواقع المشکوک وغیره.

یکی دیگر از رویکردهای جدید شهید صدر در بررسی مباحث اصولی ریشه‌یابی آنها و تاریخ‌یابی در معرفی و شناسایی آن مباحث است؛ زیرا به نظرایشان دانستن اینکه ریشه اصلی مسئله مورد بحث کجا قرار گرفته، در رسیدن به دیدگاه درست، نقش مهمی را ایفا می‌نماید همانگونه که در موضوع تفاوت حکم ظاهری و واقعی و فرق امارت و اصول می‌بینیم. همچنین از نظر ایشان فهم تاریخ مسئله، تاثیر بسیار زیادی در فهم خود مسئله اصولی دارد. بر همین اساس می بینیم در مباحث مهمی مانند اصالت البراءة توجه خاصی به تاریخ آن مبذول داشته است. البته ایشان به تاریخ تحول علم اصول اهمیت زیادی می‌دهد و نخستین عالمی است که به تاریخ علم اصول و تطور و تحول آن پرداخته است. مقدمه‌ی مفصل وی در کتاب المعالم الجدیده گواه گویای این مدعا است.

اما در بعد نظریه‌پردازی که موضوع اصلی این پایان‌نامه است، شهید صدر به شکلی ظاهر شده که باید گفت ایشان صاحب مکتب اصولی بوده است و سخنی به گزاف نیست که ادعا شود ایشان توانسته است تحولی مثبت و هویدا در علم اصول ایجاد نماید.

علاوه بر ابعاد یاد شده از جهت غنی‌سازی مباحث اصولی شهید صدر همین مقدار کافی است که به تقریرات درس خارج  وی گذری داشته باشیم تا این حقیقت هویدا گردد. شهید صدر در بسیاری از مسائل اصول به تعمیق و تدقیق زائدالوصفی در بازپروری و بازآفرینی روی آورده بطوریکه هرگاه دیدگاهی را درست اما استدلال آنرا نادرست دیده، تلاش کرده است استدلال صحیح را خود مطرح نماید.[1]

اما در بعد انسجام بخشی باید تاکید کرد که شهید صدر از معدود اصولیانی است که با دقت کامل به ارتباط مسائل اصولی و تأثیر آنها بر همدیگر توجه نموده ومورد بحث قرار داده است. استدلال‌های گویا ودقیق وی در مقدمه کتاب دروس فی علم الاصول گواه بسیار خوبی در این زمینه می‌باشد. اما رویکرد نوآورانه ایشان در اصلاح کتابهای درسی علم اصول به بهترین شکل در کتاب «دروس فی علم الاصول» منعکس شده است.

در پایان باید گفت ابداعات اصول شهید صدر هرگز بدون ابتکار اصطلاحات جدید؛ از قبیل: حق الطاعه ، یقین ذاتی ویقین موضوعی، قرن اکید و… ممکن نبوده است.

در این پایان نامه نگارنده تلاش خواهد نمود به مهمترین ابداعات ونوآوری های شهید صدر بپردازد.

این پژوهش در سه فصل تنظیم شده است: در فصل اول کلیات، فصل دوم زندگی، آثار، اساتید و شاگردان و در فرازی دیگر به مهمترین فعالیتهای اجتماعی، فرهنگی وسیاسی وشمه ای از اندیشه های شهید صدر پرداخته شده و در فصل سوم به نوآوری‌های اصولی ایشان پرداخته شده است. البته نوآوری‌های روشی و استدلالی شهید صدر که در سراسر مسائل اصولی به چشم می‌خورد، در این تحقیق مطرح نگردیده است و پرداختن به آن‌ها تحقیقات گسترده تری را می‌طلبد.

بنابراین در این پژوهش به نوآوری‌های شهید صدر در ساختارسازی، تعریف علم اصول، نظریه حق‌الطاعه، حجیت قطع، تفسیر حقیقت حکم ظاهری و کیفیت جمع میان احکام ظاهری و واقعی، بحث سیره، نظریه‌ی قرن اکید، اصلاح کتاب‌های درسی علم اصول، عنوان‌بندی مباحث اصولی، اصطلاح‌سازی در علم اصول پرداخته شده است.

فهرست محتوا

1. قرآن کریم
2. آخوند خراسانی، محمد کاظم، کفایة الاصول، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چاپ سوم، 1414 قمری.
3. ابن سینا، الاشارات و التنبیهات، قم: نشرالبلاغه، چاپ اول، 1377.
4. آنتونی گیدنز، مجله علوم اجتماعی، ترجمه ایرج ساعی ارسی، تهران: انتشارات دانژه، چاپ 1390، شماره 7.
5. امینی، عبداله، فصل نامه حکومت اسلامی، ترجمه: فصلی عبدالهادی، ش 20، تابستان 1380.
6. اصفهانی، محمدحسین، بحوث فی علم الاصول، قم، جامعه‌ی مدرسین، 1375.
7. البهسودی، محمد سرور، مصباح الاصول (تقریرات درس ابوالقاسم خویی)، قم: مکتبة الداوری، چاپ دوم، 1409 قمری.
8. بهبهانی، وحید، الفواید الحائریه، قم: مجمع لمکراسلامی، چاپ اول، 1415 قمری.
9. جمعی از نویسندگان، فرهنگ نامه اصول الفقه، قم: پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی،1389.
10. حائری، سید کاظم، مباحث الاصول (تقریرات درس شهید صدر)، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1415قمری.
11. حکمت نیا، محمود، مقاله تبین نظریه الفراغ و فصل نامه اقتصاد اسلامی، شماره 8، زمستان 1381.
12. حائری، سیدعلی اکبر، نظریه حق الطاعه، مجله پژوهش‌های اصولی، شماره12، شوال 1416.
13. حسینی سیستانی، علی، الرافدفی علم الاصول، قم: مکتب آیت الله سیستان، سال 1414 هجری قمری.
14. حرعاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول 1409ه.ق.
15. خویی، ابولقاسم، اجود التقریرات (تقریرات درس میرزای نائینی)، قم: کتابفروشی مصطفوی، چاپ سوم، سال 1381.
16. خمینی، روح الله، منهاج الوصول، جلد 1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، سال 1414 هجری قمری.
17. دهخدا، علی اکبر، فرهنگ دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ج 2، سال 1385.
18. سیوطی، جلال الدین، الدرالمنثور، قم: مؤسسه اسماعیلیان، جلد 3، سال 1404 هجری قمری.
19. سبحانی، جعفر، المحصول فی علم الاصول، قم: مؤسسه‌ی تحقیقات امام صادق (ع)، سال 1387.
20. صدر، محمدباقر، دروس فی علم الاصول، حلقه اول و دوم، قم: مجمع الفکر اسلامی 1412 ق.
21. __________، مبانی کلی استنباط، ترجمه: رضا اسلامی، حلقه سوم، دارالکتاب البناتی، ج 1، 1387.
22. __________، اقتصادنا، بیروت، دارالتعارف، 1982.
23. __________، الاسلام یقود الحیاة، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات –چاپ دوم.
24. __________، الآسس المنطقیه للاستقراء، بیروت: دارالتعارف 1973.
25. __________، فدک فی التاریخ، جلد دوم، بیروت: دارالتعارف، 1980 میلادی.
26. __________، لمحه فقهیه تمهیدیه عن مشروع دستور الحمهوریة اسلامیة فی ایران، تهران: جهادالنباء 1399 ه. ق.
27. روزنامه سلام، شماره 13 (19/1/1378).
28. روزنامه اطلاعات شماره 18444(13/1/67).
29. زین العابدین، شیخ حسن، معالم الدین و ملاذالمجتهدین، انتشارات جامعه قم.
30. طاهری اصفهانی، سید جلال الدین، المحاضرات، اصفهان: انتشارات مبارک، 1382.
31. عاملی، زین الدین ابن علی، معالم الاصول، قم: داوری، چاپ اول، سال 1410 هجری قمری.
32. عراقی، ضیاءالدین، مقالات الاصول، قم: مجمع الفکر اسلامی،1420 ق.
33. کاظمی، محمد علی، فوائد الاصول، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
34. کلاینبرگ، روان شناسی اجتماعی، علی محمد کاردان، نشر فردوس، 1387.
35. فیاض، محمد اسحاق، محاضرات فی اصول الفقه، قم: دارالهادی، چاپ سوم، 1410 ه.ق.
36. فیومی، احمدبن محمد بن علی، مصباح المنیر، قم: دارالهجره، 1425هجری قمری.
37. قمی، ابوالقاسم (میزای قمی)، قوانین الاصول، تهران: مکتبه العلمیه اسلامی، 1357.
38. مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، نجف: چاپ دوم 1386 ق.
39. مصطفوی، میرزا حسن، التحقیق فی الکلمات القرآن الکریم، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
40. هاشمی، سیدمحمود، بحوث فی علم الاصول، قم مکتب العلام اسلامی،1405 ق