مبانی نظری و پیشینه پژوهشی دفاع مشروع در قانون مجازات اسلامی و فقه

با سحافایل در خدمت شما هستیم با «پیشینه پژوهشی و تحقیق و مبانی نظری دفاع مشروع» که بطور کامل و جامع به این مبحث پرداخته و نیاز شما را به هرگونه جستجوی بیشتری برطرف خواهد نمود.

توضیحات: فصل دوم پایان نامه کارشناسی ارشد (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)

همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه
توضیحات نظری کامل در مورد متغیر
پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه
رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب
منبع :انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)
نوع فایل:WORD و قابل ویرایش با فرمت doc

فهرست محتوا

مقدمه : 2

بخش اول:   مبانی دفاع مشروع و مروری بر تاریخچه آن در حقوق ایران. 7

فصل اول: مبانی دفاع مشروع. 8

مبحث اول: مفهوم شناسی و واژگان مرتبط. 8

گفتار اول : دفاع و اقسام آن. 8

گفتار دوم : دفاع مشروع. 8

گفتار سوم : ارزش های مورد دفاع. 14

مبحث دوم : نظریات توجیه کننده دفاع مشروع در حقوق عرفی. 32

گفتار اول : نظریه ی حق طبیعی دفاع. 32

گفتار دوم : نظریه ی قرارداد اجتماعی دفاع. 34

گفتار سوم : نظریه اجبار معنوی در دفاع. 35

مبحث سوم : ادله دفاع مشروع ازنظر منابع اسلامی. 36

گفتار اول : دفاع مشروع در کتاب. 38

گفتار دوم : دفاع مشروع در سنت. 40

گفتار سوم : دفاع مشروع از نظر عقل. 41

گفتار چهارم : دفاع مشروع از نظر اجماع فقها. 43

فصل دوم : مروری بر تاریخچه دفاع مشروع در حقوق ایران. 46

مبحث اول :حقوق قبل از انقلاب.. 46

گفتار اول : پیش از اصلاحات 1352 در قانون مجازات عمومی. 46

گفتار دوم: اصلاحات قانون مجازات عمومی در سال 1352. 48

مبحث دوم : دفاع مشروع در حقوق بعد از انقلاب.. 49

گفتار اول : عدم تغییر محسوس در مقررات دفاع در قوانین مصوب 1361، 1362، 1370، 1375  49

گفتار دوم : مقررات دفاع مشروع در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392. 54

بخش دوم 57

تحلیل شرایط لازم برای پذیرش مشروعیت دفاع. 57

فصل اول : شرایط عمومی دفاع. 58

مبحث اول : شرایط مربوط به حمله یا هجوم 58

گفتار اول : تجاوز فعلی یا خطر قریب الوقوع. 58

گفتار سوم : غیر قانونی بودن تجاوز و خطر. 73

مبحث دوم : شرایط مربوط به واکنش مدافع. 80

گفتار اول : ضرورت دفاع. 81

گفتار دوم : تناسب دفاع. 85

گفتار سوم : عدم دسترسی به قوای تامینی و انتظامی یا موثر واقع نشدن مداخله آنها  93

فصل دوم : شرایط اختصاصی دفاع. 95

مبحث اول : شرایط مربوط به دفاع از دیگری. 95

گفتار اول : شرایط مربوط به دفاع از نفس دیگری. 97

گفتار دوم : شرایط مربوط به دفاع از عرض و ناموس و دیگری. 98

گفتار سوم : شرایط مربوط به دفاع از مال دیگری. 100

مبحث دوم : شرایط اختصاصی مربوط به دفاع در برابر مامورین در حال انجام وظیفه. 102

گفتار اول : خروج مامورین از حدود انجام وظایف قانونی. 103

گفتار دوم: وجود خطر برای نفس، عرض و ناموس یا مال. 105

گفتار سوم: امکان دفاع در برابر تعرض مأمورین به آزادی تن بر خلاف قانون. 106

نتیجه گیری 107

فهرست منابع : 108

مقدمه :

دفاع مشروع یا دفاع قانونی حقی است که حقوق کیفری برای اشخاص در مورد دفاع از خود یا افراد دیگر (در صورت نیاز به کمک) در هنگام حله افراد دیگر قائل شده است. (دفاع مشروع در جائی پدید می آید که به جز ارتکاب جرم هیچ راه دیگری برای دفع خطر ممکن نباشد. در این صورت مدافع نه تعقیب و مجازات می شود و نه ضامن خساراتی است که به بار می آورد.)

دفاع مشروع اصلی پذیرفته در تمامی نظام های حقوقی است. هر چند در مورد منشأ پیدایش این حق اختلافات زیادی وجود دارد ولی شرایط آن با اختلاف جزئی در تمامی نظام های حقوقی یکسان است.

به هنگامیکه میکروبی وارد بدن می شود یاخته های سفید با مهمانان ناخوانده ای که وارد بدن شده اند به مبارزه می پردازند و بدن در مقابل مرض دفاع می نماید. بنابر این می توان گفت که اصولاً دفاع امری مشروع است ولی به راحتی در می یابیم که این مشروعیت مطلق و غیر محدود نمی تواند باشد. انسانی که در جامعه به زندگی ادامه می دهد ناگزیر است محدودیت هایی را بپذیرد که از جمله این محدودیت ها محدودیت دفاع از خویش است چه متوسل به دفاع مشروط خواهد بود با اینکه در مقام دفع خطر از خود و یا حفظ حقوق و منافع خود خطری را متوجه دیگری نموده و به حقوق و منافع دیگران زیان و آسیبی نرسانیم در غیر اینصورت تردیدی نیست که انسان خود مرتکب عملی شده است که جرم بوده و قابل تعقیب خواهد بود. شاید به چنین به نظر رسد که در قوانین ما که قانونگذار موارد دفاع مشروع را احصا نموده است به خاطر آن بوده که ما جز در موارد مشخص شده حق دفاع از خویش را نداشته باشیم حال آنکه به شرحی که گذشت بداهت مشروعیت دفاع به حدی است که فقط قانونگذار در مواردیکه ممکن بوده مشورعیت دفاع مورد تامل قرار گیرد، با وضع قانون در جلب رفع شبهه و تردید گام برداشته است به عبارت دیگر مشورعیت مورد نظر قانونگذار مشورعیت نفس دفاع که امری ذاتی و طبیعی است نبوده بلکه در مقام اعلام مشروعیت اعمالی است که اگر در غیر این موارد دفاع اعمال گردد مجرمانه محسوب خواهد شد. در همین جاست که مشاهده می شود عده ای به عنوان (دفاع مشروع) انتقاد نموده و آن را جامع و مانع ندانسته و عناوین دیگر از قبیل (دفاع مجرمانه مشروع) یا (جرایم مشروع) و یا (جرایم مجاز به کار برده اند).

دفاع در برابر دشمن امری فطری و غریزی است و ریشه در درون انسان و دیگر موجودات دارد. انسان به تبعیت از غریزه به هنگام خطر واکنش نشان می دهد و آن را حقی برای خود و تکلیفی نسبت به دیگران می داند. به خاطر اهمیت زیاد دفاع مشروع، وارد قوانین کیفری اکثر کشور های جهان شده است. و با وجود تعبیرات فراونا ساست کشور ها این نهاد حقوقی همچنان پا برجاست. دین اسلام و خصوصاً قرآن کریم، به عنوان آیینی کامل در این مورد به پیروان خود راهکار داده است و دفاع در برابر دشمن را پذیرفته است. در مورد دفاع مشروع و دلایل مشورعیت آن نظریه های متفاوتی داده است. همچنین فقهای امامیه نیز به این موضوع به صورت جدی و گسترده به بحث پرداخته اند. در حقوق جزای ایران قوانین دفاع مشروع و دلایل مشروعیت آن نظریه های متفاوتی داده شده است. در حقوق جزای ایران قوانین دفاع مشروع در سال 1304 تصویب شد. قبل از انقلاب طبق ماده 41 ق.م مصوب 11134 (هر کس به ضرورت برای دفاع و حفظ نفس و ناموس خود مرتکب جرمی شود، مجازات نمی شود).

بعد از انقلاب هم قانون مجازات مصوب 1352 در ماده 43 برای دفاع مشروع شرایطی قائل شد.

الف) طرح مسئله و موضوع اصلی پژوهش

دفاع در لغت به معنای دور کردن با استفاده از ابزار نسبت به تجاوز، دفاع حق مسلم و غریزی هر موجود زنده ای است. دفاع مشروع حقی است که قانونگذار برای دفع تجاوزی که جان، مال و آبروی فرد یا دیگران را به خطر انداخته ایجاد کرده است. برای اینکه دفاعی، دفاع مشروع نامیده می شود باید دارای شرایطی باشد که در صورت احراز این شرایط از علت های موجه به شمار می رود و فرد هیچ گونه مسئولیتی نخواهد داشت.

1) دفاع باید برای جلوگیری از تجاوز باشد یعنی بطور قطع تجاوزی صورت گرفته باشد تا دفاع در مقابل آن مشروع شناخته شود 2) در عین حال هم دفاع در مقابل تجاوزی غیر قانونی باشد 3) دفاع باید متناسب با تجاوز باشد یعنی باید بین دفاع در تجاوز از نظر عقل و منطق تناسب معقولی وجود داشته باشد 4) تجاوز باید به فعلت رسیده باشد یا حداقل قریب الوقوع باشد. چنانچه دفاع در مقابل خطر آینده و گذشته دفاع مشروع نخواهد بود و علل موجب به شمار نخواهد رفت.

مشاهر فقها و صاحب نظران اسلامی، در بحث راجع به دفاع از کیان اسلامی، در تحلیل دفاع فردی و جواز آن در اسلام با استشهاد از برخی آیات قرآن کریم و احادیث و روایات منقول از پیامبر (ص) و ائمه طاهرین (ع) دفاع از نفس و مال و ناموس را با رعایت شرایطی جایز دانسته و به عنوان یک حق استثنایی معرفی کرده اند از جمله محقق حلی در شرایع و شهیدین در لمعه و شرح لمعه و فقهای متأخر مانند شهید مطهری در کتاب جهاد و امام خمینی در تحریر الوسیله باب دفاع از اسلام راجع به مشروعیت و جواز دفاع فردی بحث کرده اند و در مجموع دفاع مشروع و فردی را به عنوان یک حق استثنایی شرعی شناخته اند و حتی برخی از بزرگان در مواردی اقدام به دفاع را یک تکلیف شرعی دانسته اند.

ب) پرسش های اصلی تحقیق

1) آیا ایجاد خطر و انگیزه انتقام جویی و آزار و اذیت نیز مصداق دفاع مشروع قرار می گیرد ؟

2) آیا مدافع مشروع ضامن خسارت ها یا صدمات وارده به دیگری است ؟

3) آیا دفاع از فردی که در مقابل متجاوز نیازمند کمک است نیز از مصادیق دفاع مشروع است ؟

4) آیا دیدگاه فقها در زمینه دفاع مشروع با قانون مجازات اسلامی یکی است ؟

ج) اهداف و کاربرد های پژوهش :

1) بررسی وجوه اشتراک و افتراق دفاع مشروع در قانون مجازات جدید و قدیم

2) بررسی وجوه اشتراک و افتراق دفاع مشروع در قانون مجازات و اقوال فقهای امامیه

د) فرضیات اصلی :

1) ایجاد خطر به انگیزه انتقام جویی نمی تواند مصداق دفاع مشروع قرار گیرد، دفاع مشروع محدود به حلول خطر و زوال آن می باشد.

2) دفاع مشروع در جایی پدید می آید که به جز ارتکاب جرم هیچ راه دیگری برای دفع خطر ممکن نباشد. در این صورت مدافع نه تعقیب و مجازات می شود و نه ضامن خساراتی است که به بار می آورد.

3) قانونگذار جمهوری اسلامی ایران دفاع از نفس، عرض، ناموس، مال، آزادی تن دیگری را جایز داشته و مدافع را در صورت رعایت مقررات بر شرایط مربوط به دفاع مشروع قابل تعقیب و مجازات نمی داند.

4) دیدگاه فقها در زمینه دفاع مشروع با قانون مجازات اسلامی یکسان است.

فهرست منابع

1- اردبیلی، محمد علی، سال 1379، حقوق جزای عمومی، تهران، ج اول

2- بهشتی دامغانی، ابراهیم، دفاع مشروع در فقه اسلامی، انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار

3- پیمانی، ضیاء الدین، تفصیل قواعد دفاع مشروع، انتشارات دانشگاه ملی ایران

4- زراعت، عباس : 1385، حقوق جزای عمومی، انتشارات ققنوس، ج اول

5- شامبیاتی، هوشنگ : 1388، حقوق جزای عمومی، انتشارات مجد، ج اول

6- صانعی، پرویز : حقوق جزای عمومی، انتشارات مجد، ج اول

7- العطار، داود : 1370، دفاع مشروع در حقوق جزای اسلام مترجم اکبر غفوری، انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی

8- گلدوزیان، ایرج : سال 1386، بایسته های حقوق جزای عمومی، انتشارات میزان

9- واعظی، خلیل : سال 1389، دفاع مشروع در حقوق جزای ایران، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی

10- ولیدی، محمد صالح : سال 1388، بایسته های حقوق جزای عمومی، انتشارات جنگل

1- محقق حلی، شرایع الاسلام،

2- امام خمینی (ره)، تحریر الوسیله

3- محمد حسن نجفی، جواهر الکلام

4- فاضل هندی، کشف اللقام

5- شهید ثانی، روضه البیهه فی شرح اللمعه الدمشقیه

• آیت الله سید ابوالقاسم خویی، مبانی محکمه المنهاج