مبانی نظری و پیشینه پژوهشی بررسي تطبيقي احكام كافر و مسلمان در ابواب قصاص ، ديات و ارث

با سحافایل در خدمت شما هستیم با «پیشینه پژوهشی و تحقیق و مبانی نظری بررسي تطبيقي احكام كافر و مسلمان در ابواب قصاص ، ديات و ارث» که بطور کامل و جامع به این مبحث پرداخته و نیاز شما را به هرگونه جستجوی بیشتری برطرف خواهد نمود.

فهرست محتوا

 

 

فصل اول : كليات تحقيق

• بيان مساله
• پيشينه موضوع
• ضرورت اهداف و اهميت موضوع
• سوالات تحقيق
• فرضیه تحقيق
• روش تحقیق

فصل دوم : تعاريف و اصطلاحات و مباحث عام

1-2 بخش اول : تعريف كافر

2-1-1 گفتار اول : كافر در لغت و اصطلاح

2-2 بخش دوم : تعريف مسلمان

2-2-1 گفتار دوم : مسلمان در لغت و اصطلاح

2-3 بخش سوم : تعريف قصاص

2-3-1 گفتار اول : قصاص در لغت و اصطلاح

2-3-2 گفتار دوم : تاريخچه قصاص

2-3-3 گفتارسوم : قصاص از ديدگاه اديان

2-3-3-1 شريعت يهود

2-3-3-2 شريعت مسيح

2-3-3-3 شريعت عرب جاهليت

3-4 بخش چهارم : اهميت قصاص

3-5 بخش پنجم : موجبات قصاص

2-5-1 گفتار اول : موجب قصاص قتل نفس

2-5-2 گفتار دوم : شرايط قصاص نفس

2-5-2-1 برابري در آزادي و بردگي

2-5-2-2 برابري در دين

2-5-2-3 نبودن رابطه پدري و فرزندي

2-5-2-4 تساوي در عقل

2-5-2-5 بلوغ

2-5-2-6 محترم بودن خون مقتول

2-5-3 گفتار سوم : راههاي اثبات قصاص نفس

2-5-3-1 اقرار

2-5-3-2 شاهد

2-3-3-3 قسامه

2-4-4 گفتار چهارم : موجب قصاص نقص عضو

2-5-5 گفتار پنجم : كيفيت اجراي قصاص نقص عضو

2-5-5-1 قصاص گوش

2-5-5-2 قصاص چشم

2-5-5-3 قصاص بيني

2-5-5-4 قصاص زبان و لب

2-5-5-5 قصاص دندان

2-6بخش ششم : تعريف ديات

2-6-1گفتار اول : ديه در لغت و اصطلاح

2-6-2 گفتار دوم : انواع و اقسام ديات

2-6-2-1 ديه قتل عمد

2-6-2-2 ديه قتل شبه عمد

2-6-2-3 ديه خطاي محض

2-6-3 گفتار سوم : ميزان سنجش ديات

2-6-3-1 ديه مو

2-6-3-2 ديه چشم

2-6-3-3 ديه گوش

2-6-3-4 ديه بيني

2-6-3-5 ديه لب

2-6-3-6 ديه زبان

2-6-3-7 ديه دندان

2-6-3-8 ديه فك

2-6-3-9 ديه گردن

2-6-3-10 ديه دست

2-6-3-11 ديه انگشتان

2-6-3-12 ديه پستان

2-6-3-13 ديه كفل

2-6-3-14 ديه پا

2-6-3-15 ديه استخوان

2-7 بخش هفتم : تعريف ارث

2-7-1 گفتار اول : ارث در لغت و اصطلاح

2-7-2 گفتار دوم : تفاوت ارث با تركه

2-7-3 گفتار سوم : تفاوت ارث با وصيت

2-7-4 گفتار چهارم : تاريخچه ارث در اقوام مختلف

2-7-4-1 رم باستان

2-7-4-2 بابل

2-7-4-3 ايران باستان

2-7-4-4 چين و ژاپن

2-7-4-5 هند

2-7-4-6 اعراب جاهليت

فصل سوم : تجزيه و تحليل

3-1 بخش اول : واكاوي قواعد مسلمان و كافر ازحيث قصاص

3-1-1 گفتار اول :  فقه اماميه

3-1-2 گفتار دوم : ادله مستندات فقهاي اماميه

3-1-2-1 قرآن

3-1-2-2 سنت

3-1-2-3 اجماع

3-1-3 گفتار سوم : فقه اهل سنت

3-1-4 گفتار چهارم : ادله و مستندات فقهاي اهل سنت

3-2 بخش دوم : ماهيت ديه مسلمان و غير مسلمان

3-2-1 گفتار اول : معيار تفاوت ديات مسلمان و غير مسلمان

3-2-2گفتار دوم : ديات اديان مسيحي ، يهودي ، زرتشتي از منظر علماي شيعه و اهل سنت

3-2-3 گفتار سوم : كليات ميزان ديه غير مسلمان

3-2-3-1 ديدگاه اول : نابرابري ديه مسلمان با غير مسلمان

3-2-3-2 ديدگاه دوم : منع ديه غير مسلمان

3-2-3-3 ديدگاه سوم : تساوي ديه مسلمان و غير مسلمان

3-3 بخش سوم : قيود ارث

3-3-1 گفتار اول : منع ارث كافر از مسلمان

3-3-2 گفتار دوم : دلايل ممنوعيت ارث كافر از مسلمان

3-3-2-1 قرآن

3-3-2-2 روايات

3-3-2-3 اجماع

3-3-3 گفتار سوم : آراي شيعه در باب عدم منع ارث مسلمان از كافر

3-3-4 گفتار چهارم : آراي اهل سنت در باب ارث مسلمان از كافر و بالعكس

3-3-5 گفتار پنجم : شروط توارث كفار از يكديگر

3-3-5-1 ادله اخذ ارث مرتد از كافر اصلي

3-3-6 گفتار ششم : ميراث كافر

3-3-7 گفتار هفتم : توبه كافر و ميل به اسلام

3-3-8 گفتار هشتم : طبقه بندي اقسام مورث و ارث كافر

3-3-8-1 : مورث مسلمان و وارث كافر

3-3-8-2 : مورث زني كه داراي فرزندان كافر است

3-3-8-3 : مورث شوهر و همسر مسلمان و فرزندان كافر

3-3-9 گفتار نهم : اصول و موانع ارث مسلمان و كافر

3-3-10 گفتار دهم : اصول اجماع فقها در باب ارث مسلمان و كافر

3-3-11 گفتار يازدهم : ضرورت مقتقضاي قاعده مساله ارث مسلمان و كافر

فصل چهارم : نتيجه گيري و پيشنهادات

4-1 نتيجه گيري

منابع و مآخذ

 

 

 

1-1 بيان مساله :

مسلمان و کافر در ابواب فقهی احکام متفاوتی دارند که برخی از این تفاوتها ، مربوط به سه باب قصاص ، دیات و ارث است که در باب قصاص بیشتر فقهای اسلام اعم از شیعه و سنی بغیر از حنفیه معتقدند : مسلمان در مقابل کافر قصاص نمی شود و همچنین شیخ صدوق ( ره ) برخلاف همه فقها معتقد است : اگر مسلمانی عمداً عضوی از بدن کافر را قطع نماید و یا منفعتی را از او سلب نماید قصاص شامل او نمی شود ، بلکه فقط به پرداخت دیه و تعزیر محکوم می گردد و این در حالی است که در مبحث قصاص قانون مجازات اسلامی به تاسی از تعالیم الهی و ملهم از مبانی فقهی تصریحاً آن را موکول به درخواست اولیای دم می داند (3-1 )که براین اساس طبق اختلاف تفاوت کیفر مسلمان و کافر در مجازات فوق که هنوز نیز به قوت خود باقی است نیاز به بررسی بیشتر و ارائه راه حل های نوینی جهت ارتقا می باشد .

و اما در ابواب دیات نیز مباحثی از این حیث مطرح گردیده مبنی بر دیه ای که برای قتل کافر ذمی معین شده کمتر از دیه مسلمان است که هر چند این موضوع از نظر بعضی فقها موهم تبعیض مذهبی میان انسانها شمرده شده است(3-2 ) حال بر این اساس طبق قوانین کنونی فقها پرداخت دیه برابر با مسلمان برای اقلیت های دینی باید یکسان لحاظ شود تا رنگی از تبیعض در آن دیده نشود و این جریان را از ضروریات فقه اسلامی تلقی و به صدورآرایی آن اقدام نموده اند که قابل تامل و نگرش می باشد .

و همچنین در باب ارث که فقهای شیعه طبق مستندات آیه نفی سبیل ، روایات پیامبر اکرم ( ص ) و اجماع ائمه معصومین متفق القول می باشند که کفر وارث باعث می گردد تا نتواند از ماترک مورث مسلمان خود چیزی بعنوان ارث ببرد بنابراین از هر نوع ارثی ممنوع می شود که همانند موارد قصاص و ارث نیاز به بررسی و نگرشی ویژه دارد (3-3 ).

1-2 پيشينه تحقيق :

در مورد موضوع حاضر تاکنون پژوهش مستقل و جامعی آن چنانکه در این پایان نامه پرداخته شده تطبیقی صورت نگرفته است . مگر در مقالاتی جداگانه باعناوینی مختلف به بررسی احکام نامبرده پرداخته شده که بعنوان نمونه علی مهریزی در مقاله ایی با عنوان نگرش در متعلقات احکام به بحث و بیان احکام قصاص پرداخته است . ولي با توجه به دیدگاهها و گستردگی هر پژوهش به فراخور موضوع و اهداف ، سعی بر آن شده تا با بیان نقطه نظرات گوناگون فقهی از منابع مختلف قابل دسترسی در مسائلی که مورد بازبینی بواسطه شرایط مختلف زمانی بوجود آمده حدالامکان پرداخت که تا حدودی قابل تامل و تعمق می باشد

1-3 ضرورت اهداف و اهميت موضوع

در مباحث شریعت اسلام دو نوع قاعده وجود دارد که قابل تامل و امری تاثیرگذار در روند مسائل شرعی می باشد که عبارتند از :

ا- قواعد اولیه : این قواعد تا زمانی اعتبار دارند که معارض با قاعده اهم نباشد .

2-قواعد ثانويه : منظور از اين قواعد ، قانونهايي هستند كه بر ديگر مسائل و قواعد فقهي حكومت دارند . يعني در موارد ويژه اي كه هرگاه منافع و ارزشهاي حياتي جهان اسلام در معرض خطر قرار گيرنند اين گونه قواعد ضامن تامين ارزشهاي متعالي و حياتي اسلام مي شوند و قواعد اوليه را باطل و ملغي نمي نمايد . مثلاً در شريعت اسلام كشتن مسلمانان بي گناه حرام و از گناهان كبيره است و اگر سهوي باشد قاتل بايد ديه بپردازد  و اگر عمدي باشد بايد قصاص شود و اين حكم از قواعد اوليه فقه است . اما اگر در جنگ بين مسلمانان و كفار شماري از مسلمانان اسير كافران شوند و كافران بخواهند از فرصت بدست آمده براي پيشروي و پيروزي در بلاد اسلامي استفاده كنند بر مسلمانان ديگر واجب است بدون در نظر گرفتن شهادت مسلمانان اسير به دفاع بپردازند كه بر اين اساس طبق قوانين ثانويه حرام بودن قتل مسلمان در موارد فوق آزاد و به اصطلاح تبديل به جواز مي شود . از اين رو در پژوهش حاضر سعي بر آن است كه به بررسي ابواب مختلف احكام قصاص ، ديات و ارث از ديدگاه كافر و مسلمان پرداخته و با تطبيق قرار دادن نظرات و آراي بدست آمده شناخت نسبي در علاقمندان و دوستداران احكام فقهي در مسائل ياد شده بوجود آورد.

1-4 سوالات تحقيق

احکام کافر و مسلمان در ابواب قصاص ء دیات و ارث بر چه اصول و معیاری تقسیم بندی شده اند ؟

1-5 فرضيه تحقيق

از دیدگاه فقه ، مسلمان و کافر در ابواب قصاص ، دیات و ارث احکام متفاوتی دارند.

1-6 روش تحقيق

با توجه به ماهيت موضوع و مولفه هاي مورد بررسي پژوهش اين اثر اسنادي ، كتابخانه اي ( تحليلي – توصيفي ) است و گردآوري اطلاعات بدست آمده با مراجعه به كتابخانه و مطالعه بررسي كتب و ديگر آثار بجا مانده در زمينه افكار و آراي گوناگون كه توسط محققان به چاپ رسيده صورت گرفته و از ابزارهايي همچون فيش برداري از كتابهاي فقهي مقدمان و متاخران ، مقالات و بانك هاي اطلاعاتي استفاده شده است و به فراخور گستردگي موضوع ابتدا منابع مورد مطالعه قرار گرفته و از مطالب مورد نظر فيش برداري كه فيش ها نيز بر اساس موضوع تنظيم و در قسمت ها و فصل هاي مختلف پايان نامه با نظم و ترتيب و توالي موضوعات قرار داده شده است .

 

فهرست منایع

• قرآن كريم .
• ابن ادريس حلي ، محمد بن احمد ، 1410 ، السرائر مطبوع در سلسله الينابع الفقهيه ، قم ، نشر جامعه مدرسين .
• اندلسي ، ابن حزم ، 1408 ، المحلي بالاثار ، بيروت ، دار الكتب المعلمية .
• تنكابني ، فروغ ، 1358 ، با مجازات اسلامي بيشتر آشنا شويم ، تهران ، نشر جهاد .
• جعفري لنگرودي ، محمد جعفر ، 1369 ، ارث ، تهران ، نشر گنج دانش .
• 1371 ، وصيت ، تهران ، نشر دانشگاه تهران .
• جواد الهاشمي ، رضا ، 1409 ، نظام العائله في العهد البابلي القديم ، ترجمه عبدالمسيح وزير ، بيروت ، مجلة التقنين .
• حاتمي ، محمود ، احكام ديه يا جلوه اي از عدالت ترميمي ، نشريه آموزش ، سال 1384 ، دوره سوم ، شماره 16 .
• حر عاملي ، محمد بن حسن ، 1401 ، وسائل الشيعه ، تهران ، انتشارات المكتبة الاسلامية .
• حلي ، ابوالقاسم نجم الدين جعفر بن حسن ، شرايع الاسلام في مسائل الحلال و الحرام ، 1403 ، بيروت ، دار الصواء .
• المعتبر و نهج الوصول الي معرفة الاصول ، 1406 ، بيروت .
• حكيم ، محمد تقي ، 1371 ، الاصول العامه للفقه المقارن ، نجف ، مطبعة العلميه .
• خويي ، سيد ابوالقاسم ، 1422 ، منهاج الصالحين ، قم ، انتشارات مدينه العلم .
• رهبر ، محمد تقي ، 1360 ، قصاص رمز زندگي ، تهران ، انتشارات واحد تحقيقات اسلامي .
• دامغاني ، محمد تقي ، 1357 ، اولين قوانين ايران قبل از مشروطيت ، تهران ، انتشارات بهزاد
• دوكولانژ ، فوستل ، 1985 ، تمدن قديم ، ترجمه نصرالله منشي ، تهران ، انتشارات ابن سينا .
• شهيد اول ، محمد بن مكي ، 1265 ، ايضاح القواعد .
• شهيد ثاني ، زين الدين بن علي ، الروضة البهيه في شرح اللمعة الدمشقية ، قم ، نشر بي نا .
• شهيد ثاني ، زين الدين بن علي ، فقه استدلالي ، 1391 ، ترجمه مهدي داد مرزي ، قم ، انتشارات طه .
• شيخ صدوق ، ابوجعفر محمد بن بابويه قمي ، 1360 ، الهداية بالخير ، قم ، نشر جامعه مدرسين .
• 1363 ، من لايحضره الفقهيه ، قم ، نشر جامعه مدرسين .
• شيخ طوسي ، ابو جعفر محمد بن حسن ، 1390 ، التهذيب الاحكام ، تهران ، دار المكتب الاسلامية .
• 1382 ، الاستبصار ، قم ، نشر بي تا .
• 1414، الخلاف ، قم ، دار الكتب العلميه .
• عدة الاصول ، تهران ، دار الكتب الاسلامية .
• 1343 ، النهاية في المجرد الفقه و الفتاوي ، تهران ، انتشارات دانشگاه تهران .
• 1351 ، المبسوط ، تهران ، مكتبة المرتضوية .
• شيخ طوسي ، ابن حمزه ، الوسيله مطبوع در الجوامع الفقهيه ، تهران ، دار المكتب الاسلامية .
• شهيدي ، مهدي ، 1374 ، ارث ، تهران ، انتشارات سمت .
• علامه حلي ، حسن بن يوسف ، 1376 ، قواعد الاحكام ، قم ، بي تا .
• علم الهدي ، سيد مرتضي ، الناصريات مطبوع في الجوامع الفقهيه ، تهران ، مكتبة المرتضوية .
• عميد ، موسي ، ارث در حقوق مدني ايران ، تاليف ناتمام .
• طباطبايي يزدي ، سيد محمد كاظم ، 1412 ، عروة الوثقي ، قم ، انتشارات موسسه مطبوعاتي اسماعيليان .
• قدوري ، احمد بن محمد ، 1419 ، الكتاب مطبوع في المصادر الفقهيه ، تهران ، چاپ سنگي.
• كاتوزيان ، ناصر ، 1376 ، ارث ، تهران ، انتشارات دادگستر .
• كليني ، محمد بن يعقوب ، الفروغ من الكافي ، بيروت ، دار الصعب و دار التعارف .
• مدني كاشاني ، رضا ، 1410 ، القصاص ، قم ، موسسه نشر الاسلامي .
• محمدي ، ابوالحسن ، 1386 ، مباني استنباط حقوق اسلامي يا اصول فقه ، تهران ، انتشارات دانشگاه تهران .
• محمدي جوركويه ، علي ، 1378 ، قصاص مرد در برابر زن ، تهران ، انتشارات پژوشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي .
• مظفر ، محمد رضا ، اصول المظفر ، قم ، نشر قضاء .
• موسوي خميني ، سيد روح الله ، 1366 ، تحرير الوسيله ، تهران ، انتشارات دار العلم .
• ميرزاي قمي ، ابوالقاسم بن محمد حسن ، 1287 ، قوانين الاصول ، تهران ، چاپ عبدالرحيم.
• ميرحسيني ، سيد حسن ، 1376 ، سقوط قصاص ، تهران ، نشر ميعاد .
• مهرپور ، حسين ، 1362 ، بررسي ميراث زوجه در حقوق اسلام و ايران ، تهران ، انتشارات اطلاعات .
• نجفي ، محمد حسن ، 1367 ، جواهر الكلام في الشرايع الاسلام ، تهران ، دارالكتب الاسلامية .
• نراقي ، محمد مهدي ، 1273 ، مستند الشيعه في اخكام الشريعة ، تهران ، چاپ سنگي .