مبانی نظری و پیشینه پژوهشی بایستگی‌های فقه پویا از منظر فقه جواهری و دیدگاه امام خمینی(ره)

با سحافایل در خدمت شما هستیم با «پیشینه پژوهشی و تحقیق و مبانی نظری بایستگی‌های فقه پویا از منظر فقه جواهری و دیدگاه امام خمینی(ره)» که بطور کامل و جامع به این مبحث پرداخته و نیاز شما را به هرگونه جستجوی بیشتری برطرف خواهد نمود.

فهرست محتوا

بیان مسأله

اهمیت و ضرورت تحقیق

اهداف پژوهش

سؤالات پژوهش

فرضیه‌ها

ساختار تحقیق

روش تحقیق

پیشینه‌ی تحقیق

فصل اول: فقه و اجتهاد جواهری

مقدمه

1-1. تاریخچه‌ی فقه امامیه

1-1-1. عصر تشریع و قانون گذاری

1–12. عصر پایه ریزی فقه شیعه توسط امامان معصوم(ع)

1-1-3. عصر اجتهاد در زمان غیبت کبری

1-1-4…………… عصر بالندگی و استقرار فقه حکومتی‌

1-2. مفاهیم

1-2-1. فقه

1-2-1-1. فقه در لغت

1-2-1-2. فقه در اصطلاح

1-2-1-3.  فقه سنّتی و فقه پویا

1-3. شناخت فقه جواهری

1-3-1. آشنایی با شخصیت صاحب جواهر

1-3-2. ویژگیهای فقه جواهری

1-3-2-1. استفاده کامل از ادلّه استنباط

1-3-2-2. یک دوره‌ی کامل فقهی

1-3-2-3. اختصار در عبارات

1-3-2-4. یکنواختی مباحث همه‌ی ابواب

1-3-2-5. نگرش جامع به ادلّه برای استنباط

1-3-2-6. توجه به دنیای معاصر

1-3-3. شیوه‌های استنباط در جواهر الکلام

1-3-3-1. آیات الاحکام در جواهر الاحکام

1-3-3-2. جایگاه عرف در مکتب فقهی صاحب جواهر

1-3-3-3. جایگاه عقل در مکتب فقهی صاحب جواهر

فصل دوم: زمان و مکان و مصلحت عناصر تأثیرگذار در پویائی فقه امامیه

مقدّمه

2-1. عوامل پویایی فقه امامیه

2-1-1. انفتاح باب اجتهاد

2-1-2. اشتراط حیات مجتهد

2-1-3. حکم‌شناسی و موضوع‌شناسی

2-1-4. توجه به زمان و مکان

2-1-4-1. تأثیر زمان و مکان در استنباط مسائل جدید و بررسی تطبیقات

2-1-4-2. نقش زمان و مکان در پویایی فقه سنّتی

2-1-4-3. اصول چهارگانه تأثیر زمان و مکان در استنباط احکام شرعیه

2-1-5. توجه به مصلحت

2-1-5-1. نقش مصلحت در ورود به عرصه‌های پویایی فقه

2-1-5-2. قاعده‌ی مصلحت از جمله قواعد رفع تزاحم است

2-1-6. تخصصی شدن علوم اسلامی

2-2. موانع پویایی فقه

2-3. نتیجه

منابع

بیان مسأله

فقه امامیه و دانش فقه از دیرباز مورد عنایت و توجه علماء دین بوده و در طول اعصار جایگاه رفیع خود را حفظ کرده است. در تاریخ شیعه بسیاری از علماء و فقها برای حفظ این گوهر ارزشمند فداکاریهای زیادی انجام داده‌اند و چه بسا جان خود را در این راه مقدس فدا نموده‌اند.

اجتماعات بشری با پیشرفت علوم و فنون دچار سؤالات و ابهامات فراوانی شده و علماء دینی به عنوان مرجع پاسخگویی به مسائل نوظهور همواره در کنار مردم بوده‌اند و با درک صحیح و البته حفظ اصول و پای‌بندی به ارزش‌های شریعت مرجعی قابل اطمینان برای مسلمانان بوده‌اند.

دین مبین اسلام و با تکیه بر فقه سنتی که برخاسته از آموزه‌های قرآن و مکتب اهل‌بیت است می‌تواند در دنیای کنونی و مدرن نیز حرفی برای گفتن داشته باشد علماء بزرگی همچون صاحب جواهر با روش استنباطی بی‌نظیر خود در کتاب جواهر شیوه‌ای عالی را برای فقها ترسیم می‌کند که بتوانند به آسانی به پاسخ فقهی خود برسند و تأکید امام خمینی(ره) بر توجه علماء به شیوه‌ی صاحب جواهر نیز به همین علّت است.

ضرورت شناخت فقه سنتی و مقایسه‌ی آن با فقه پویا می‌طلبد که اندیشمندان به واکاوی در شیوه‌ی استنباط صاحب جواهر بپردازند و ابعاد مختلف این کتاب عظیم را مورد بررسی قرار داده و آن را چون چراغی روشنگر راه خود بدانند.

اهمیت و ضرورت تحقیق

در دنیای امروز که علوم مختلف در حال پیشرفت هستند و انسان دائما با مسائل جدید رو به رو می‌شود بالطبع سؤالات فراوانی ذهن مسلمان را درگیر می‌کند. ظهور مسائل جدید در زندگی مدرن امروز می‌طلبد که فقه ما در بسیاری از شئون زندگی دخالت کرده و پاسخ‌گوی مسائل مستحدثه باشد. بررسی این مطلب که فقه شیعه پویایی لازم را داشته و می‌تواند به مسائل مورد نظر مردم پاسخ دهد مورد توجه است.

اهمیت این موضوع وقتی مشخص می‌شود که می‌بینیم علما و فقیهانی چون صاحب جواهر و امام خمینی نیز به مسأله‌ی زمان و مکان توجه خاصی داشته و عنصر مصلحت را در جایی که با عقل انسان و احکام اسلامی مغایرت نداشته باشد، به عنوان راهکاری برای پاسخ‌ به مسائل فقها قرار داده‌اند و توجه علما به پیشرفت علم و به روز بودن آنها می‌تواند ما را در انجام تکالیف الهی راهنمایی نماید.

اگر توجه کافی و وافی به فقه و جایگاه آن شود، می‌توانیم بسیاری از مسائل و شبهات را رفع کرده و بهتر و بیشتر در اعلای اسلام و اعداف عالیه‌ی آن موفق باشیم.

اهداف پژوهش

اهدافی که در انتخاب موضوع جهت تحقیق و بررسی مورد نظر بوده است، عبارتند از:

• مقایسه‌ی فقه سنتی و فقه پویا
• شناخت فقه پویا از منظر صاحب جواهر
• بررسی پویایی فقه از منظر امام خمینی(ره)
• تأثیر زمان و مکان و مصلحت در پویایی فقه
• بررسی عوامل رکود و پویایی فقه

فهرست منابع

کتب فارسی

• قرآن کریم

1. افتخاری، اصغر، مصلحت و سیاست با رویکردی اسلامی، تهران، دانشگاه امام صادق، 1384.
2. امیدی‌فرد، سید عبدالله، آشنایی با فقه جواهری، ناشر: دانشگاه قم، 1386.
3. جنّاتی، محمدابراهیم، تطور اجتهاد در حوزه استنباط، 2 جلد، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1386.
4. ————- ، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، انتشارات کیهان، 1387.
5. ————- ، حکومت اسلامی در کوثر زلال اندیشه امام خمینی، قم، ناشر: دفتر تبلیغات اسلامی، 1378.
6. حکیمی، محمدرضا، آنجا که خورشید می‌وزد، قم، انتشارات دلیل ما، 1387.
7. ———— ، جامعه‌سازی قرآنی، قم، انتشارات دلیل ما، 1382.
8. خمینی، سید روح الله ، صحیفه امام، تهران، ناشر: موسسه تنظیم و نشر آثارامامخمینی(ره)،١٣٧٨.
9. دشتی، محمد، ترجمه‌ی نهج البلاغه، دفتر انتشارات اسلامی، 1379.
10. ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، ترجمه: حمید رضا شیخی، قم، دارالحدیث، ۱۳۷۷- ۱۳۷۸.
11. صابری، حسین، فقه و مصالح عرفی، قم، ناشر، بوستان کتاب قم، 1384.
12. صدر، محمد باقر، سنّت‌های اجتماعی و فلسفه‌ی تاریخ در مکتب قرآن، ترجمه: حسین منوچهری، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجا، 1369.
13. ضمیری، محمدرضا، پاسخ به شبهات فقهی، بی‌جا، ناشر: مؤسسه‌ی آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی، 1384.
14. طالقانی، سید هدایت الله، مرجعیت، بی‌جا، ناشر: ارغنون، 1374.
15. طباطبايى،‏ سيد محمد حسين، ترجمه تفسير الميزان‏، مترجم: موسوی، محمد باقر، قم،‏ ناشر: جامعه مدرسين‏، بی‌تا.
16. علی محمّدی، حجّت الله، سیر تحول اندیشه‌ ولایت فقیه در فقه سیاسی شیعه، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1387.
17. علی‌دوست، ابوالقاسم، فقه و عرف، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ اسلامی، 1388.
18. فیض، علیرضا، ویژگی‌های اجتهاد و فقه پویا، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1382.
19. گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقها، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1375.
20. گواهی، زهرا، مبانی فقهی آراء خاص امام خمینی(ره)، ناشر: مؤسسه چاپ و نشر عروج(وابسته به مؤسسه تنظیم آثار امام خمینی)، 1382.
21. مدرسی طباطبایی، حسین، زمین در فقه اسلامی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1362.
22. مطهری، مرتضی، ده گفتار، ج1، انتشارات صدرا، قم، 1361.
23. موسوی بجنوردی، کاظم، اسلام پژوهی تاریخی و فرهنگی، تهران، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، 1383.
24. مهریزی، مهدی، فقه پژوهی، نشر نگین ایمان، 1378.
25. هرندی، محمد جعفر، فقها و حکومت پژوهشی در تاریخ سیاسی شیعه، انتشارات روزنه‌ی چاپ، 1379.

کتب عربی

26. الامین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج4، بیروت، دار التعارف، 1403 ق.
27. انصاری، شیخ مرتضی، مکاسب، بی‌جا، 1375 ق.
28. حسن بن زین الدین، ابن الشهید ثانی، معالم الدین فی الاصول، مؤسسه‌ی انتشارات دارالعلم، قم، 1372.
29. حکیم، سید محمدتقى، الاصول العامة للفقه المقارن، مجمع العالمي لأهل البيت علیهم السلام،قم، 1418 ه.ق
30. خمینی، سید روح الله، اجتهاد و تقلید، تهران، ناشر: موسسه تنظیم و نشر آثارامامخمینی(ره)، ١٣٧6.
31. راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن‏، بيروت‏، دار القلم‏، چاپ اول، بی تا.
32. طباطبایی یزدی، عروة الوثقی، چاپ رحلی.
33. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج1، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1388ق.
34. محمد بن مکی عاملی، القواعد و الفوائد، ج1، قم، انتشارت مفید، 1299ق.
35. محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام في شرح شرائع الإسلام، ج23، محقق: ابراهیم سلطانی نسب، بيروت، ناشر: دار احياء التراث العربي،  ١٣۶٢ .
36. محمد حسن بن علی اعتماد السلطنه، المآثر و الآثار، تهران، کتابخانه سنایی چاپ سنگی.
37. نجاشی، احمد بن علی، رجال، قم، موسسة النشر الاسلامی، 1416.

مقالات

38. ایمن زاده، رحیم، بی‌نا، مجله دانشگاه اسلامی، ش 11، ص74 .
39. حسینی، سید علی، “مصلحت در جواهر الکلام“، مجله‌ی فرهنگ جهاد، شماره 47، 1386، ص52- 48.
40. حق‌پناه، رضا، “گستره‌ی فقه و لزوم تخصصی شدن آن”، نشریه‌ی پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، خرداد و تیر، 1381، ش34، ص 197-177.
41. فخار طوسی، جواد، “جایگاه مصلحت در اندیشه امام خمینی“، نشریه‌ حضور، شماره 30، 1378، ص235-230.
42. فخر، سید علی سادات، “عوامل پویایی فقه“، نشریه قبسات، شماره 15 و 16، 1378، ص 155-145.
43. فضایلی، محمدحسین، “کلام جدید و حقوق اسلامی خاتمیت و فقه پویا”، نشریه‌ی دیدگاههای حقوق قضایی، بهار 1390، ش53، ص115-136.
44. قاضی زاده، کاظم، “امام خمینی(ره) و فقاهت مبتنی بر عنصر زمان و مکان“، مجله نقد و نظر، شماره 5، 1384، ص 181-147.
45. ملا محمد علی، امیر، “فقه سنّتی و فقه پویا با تکیه بر نظرات امام خمینی“، فصلنامه دین و سیاست، شماره صفر، 1383، ص61-41.
46. میرخانی، دکتر عزت السادات، “شیوه‌های اجتهاد پویا در آموزه‌های امامان معصوم(ع)“، نشریه ندای صادق، شماره 29، 1382، ص 35- 5.