مبانی نظری و پیشینه پژوهشی فسخ نکاح

با سحافایل در خدمت شما هستیم با «پیشینه پژوهشی و تحقیق و مبانی نظری فسخ نکاح» که بطور کامل و جامع به این مبحث پرداخته و نیاز شما را به هرگونه جستجوی بیشتری برطرف خواهد نمود.

توضیحات: فصل دوم پایان نامه کارشناسی ارشد (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)

همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه
توضیحات نظری کامل در مورد متغیر
پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه
رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب
منبع :انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)
نوع فایل:WORD و قابل ویرایش با فرمت doc

 

فهرست محتوا

الف) مقدمه: 2

ب) بیان مسئله: 5

ج) اهمیت و ضرورت انجام تحقیق: 6

د) سوالات تحقیق: 7

ه‍) مرور ادبیات وسوابق مربوطه: 7

و) جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق: 11

ز) فرضیه‌های تحقیق: 11

ح) اهداف مشخص تحقیق: 11

ط) تعریف واژه‌‌ها و اصطلاحات فنی و تخصصی: 12

ی) روش شناسی تحقیق: 12

ک) سامان دهی: 12

فصل اول ـ کلیات (تعاريف، مبانی و مفاهيم) 13

1 ـ 1 ـ فسخ نکاح: 14

1  ـ 1 ـ 1 ـ فسخ از لحاظ لغوی: 14

1 ـ 1 ـ 2 ـ فسخ در معنای اصطلاحی (حقوقی): 14

1 ـ 2 ـ طلاق: 15

1 ـ 3 ـ فرق‌های طلاق با فسخ: 15

1 ـ 4 ـ انواع عیوب موجب حق فسخ نکاح: 17

1 ـ 4 ـ 1 ـ عیوب ویژه مرد: 17

1 ـ 4 ـ 1 ـ 1 ـ خصاء: 18

1 ـ 4 ـ 1 ـ 2 ـ عنن: 18

1 ـ 4 ـ 1 ـ 3 ـ جب: 18

1 ـ 4 ـ 2 ـ عیوب ویژه زن: 18

1 ـ 4 ـ 2 ـ 1 ـ قرن (عفل): 19

1 ـ 4 ـ 2 ـ  2 ـ افضاء: 19

1 ـ 5 ـ اختلال واژینیسموس: 19

1 ـ 6 ـ تأثیر اختلال واژینیسمون در فسخ نکاح: 20

1 ـ 7 ـ بیماری ایدز (HIV): 20

1 ـ 8 ـ بیماری لوپوس: 20

1 ـ 9 ـ بیماری سیفلیس: 21

1 ـ 10 ـ بیماری MS: 21

1 ـ 11 ـ نشوز: 21

1 ـ 12 ـ ناشز: 21

1 ـ 13 ـ ناشزه: 22

1 ـ 14 ـ مفهوم اختلال جنسی و تفکیک آن از انحراف جنسی: 22

فصل دوم ـ فسخ نکاح، بررسی مبانی فقهی و حقوقی آن در بیماریهای جدید 23

2 ـ 1 ـ بررسی جایگاه فقهی موضوع: 24

2 ـ 1 ـ 1 ـ دیدگاه فقه شیعه: 24

2 ـ 1 ـ 2 ـ دیدگاه اهل سنت: 27

2 ـ 2 ـ بررسی جایگاه حقوق موضوع: 27

2 ـ 2 ـ 1 ـ طلاق: 30

2 ـ 2 ـ 2 ـ طلاق به درخواست زوج: 30

2 ـ 2 ـ 3 ـ طلاق به درخواست زوجه: 31

2 ـ 2 ـ 4 ـ تخلف از شرط صفت: 32

2 ـ 2 ـ 5 ـ تدلیس: 33

2 ـ 2 ـ 6 ـ امتناع از نزدیکی با شوهر: 35

2 ـ 2 ـ 7 ـ نشوز: 35

2 ـ 3 ـ عیوب در زنان و مردان: 37

2 ـ 3 ـ 1 ـ اقوال فقها پیرامون فسخ نکاح به سبب عیوب: 39

2 ـ 3 ـ 2 ـ حق فسخ نکاح برای زوجین یا یکی از آن دو: 41

2 ـ 3 ـ 3 ـ نقد اقوال مذاهب پیرامون عیوب مذکور: 42

2 ـ 3 ـ 3 ـ 1 ـ اختلاف فقها بر جذام و برص: 43

2 ـ‌3 ـ 3 ـ 2 ـ اختلاف فقها بر عرج، عمی‌و افضاء: 47

2 ـ‌3 ـ 3 ـ 3 ـ نقد دو قول: 48

2 ـ 4 ـ زمان اعتبار این عیوب: 48

2 ـ‌4 ـ‌ 1 ـ قول اول- دیدگاه قانون مدنی و مذهب امامیه: 49

2 ـ‌4 ـ 1 ـ 1 ـ زمان اعتبار عیوب موجود در مرد: 49

2 ـ 4 ـ 1 ـ‌2 ـ‌ زمان اعتبار عیوب موجود در زن: 50

2 ـ 4 ـ 1 ـ 3 ـ قول دوم- دیدگاه حنفیه: 51

2 ـ 4 ـ 1 ـ 4 ـ قوم سوم- دیدگاه شافعیه و حنابله: 51

2 ـ 4 ـ 1 ـ 5 ـ قول چهارم- دیدگاه مالکیه: 51

فصل سوم ـ ادله‌ی جواز فسخ نکاح در بیماریهای 53

جدید از دیدگاه فقیهان 53

3 ـ 1 ـ حق جنسی، اختلال و انحراف در آن در قوانین موضوعه: 54

3 ـ 2 ـ اختلال و انحرافات جنسی: 55

3 ـ 3 ـ آثار حقوقی اختلالات و انحرافات جنسی در انحلال عقد نکاح: 57

3 ـ 4 ـ بررسی میدانی تأثیر اختلال و انحراف جنسی در فروپاشی خانواده: 57

3 ـ 5 ـ راه‌های سرایت بیماری ایدز: 58

3 ـ 6 ـ تأثیر اختلال واژینیسموس در فسخ نکاح: 71

3 ـ 6 ـ 1 ـ آیا زنان مبتلا به اختلال واژینیسموس را می‌توان ناشزه خواند؟ 72

3 ـ 6 ـ 2 ـ اختلال واژینیسموس و حکم فقهی آن: 73

3 ـ 7 ـ آیا عیوب مجوز فسخ نکاح، محدود و محصور هستند؟ 74

3 ـ 8 ـ بررسی مبانی فقهی حق فسخ، به استناد وجوب عیب: 76

3 ـ 8 ـ 1 ـ تعبد محض: 77

3 ـ 8 ـ 3 ـ قواعد «لاضرر» و «لاحرج»: 80

3 ـ 8 ـ 4 ـ شرط تبانی صحت: 86

3 ـ 8 ـ 5 ـ مهمترین دلایل نفوذ شرط بنایی: 87

3 ـ 8 ـ 6 ـ نقش آفرینی عرف در تشخیص موضوع: 88

3 ـ 9 ـ چالش‌های نوبه دلیل تحولات پزشکی و پیدایش بیماری‌های جدید: 89

3 ـ 9 ـ 1 ـ قابل درمان شدن برخی عیوب: 90

3 ـ ‌9 ـ 2 ـ پیدایش بیماری‌های جدید و امکان تسرّی  از عیوب منصوصه: 91

3 – 10 – موافقان دلایل انحصار عیوب 97

3 – 10 – 1 – اصل لزوم نکاح 98

3 – 10 – 3 – شهرت 100

3 – 10 – 4 – حرمت قیاس 100

3 – 10 – 5 – ممنوعیت اجتهاد در برابر نصّ 100

3 – 10 – 6 – نظم عمومی و استحکام خانواده 100

3 – 11 – دلایل مخالفان انحصار عیوب 101

3 ـ 12 ـ خلاصه اقوال: 106

نتیجه‌گیری: 109

فهرست منابع و مآخذ: 126

 

مقدمه:

نکاح از جمله عقودی است که علاوه بر جنبه‌های حقوقی آمیخته با اخلاق است و قانون گذار در تدوین مقررات حاکم بر این نهاد کوچک اجتماعی متأثر از نیروهای اخلاقی و عادات و رسوم اجتماعی است، تا جایی که حاکمیت اراده[1] در تعیین آثار آن نقض ‌ندارد و به همین جهت قواعد عمومی‌معاملات تا جایی در نکاح قابل اعمال است که با طبیعت ویژه‌ی آن سازگار باشد (کاتوزیان، حقوق خانواده، 275/1) از جمله این قواعد، احکام راجع به «فسخ» است.

برابر ماده‌ی 1120 قانون مدنی: «عقد نکاح به فسخ یا به طلاق یا به بذل مدت در عقد انقطاع منحل می‌شود» بررسی مواد قانون مدنی در باب انحلال نکاح بیانگر آن است که قانون گذار به منظور استحکام بنیان خانواده و همچنین تأمین سلامت اراده زوجین، نکاح را صرفاً در مورد عیوب جسمانی، تدلیس و تخلف از شرط صفت قابل فسخ اعلام کرده است. ماده 1122 قانون مدنی، عیوب: خصاء، عنن و مقطوع بودن آلت تناسلی را در مرد موجب فسخ برای زن دانسته است؛ در حالی که ماده‌ی 1123 همین قانون وجود عیوب: قرن، جذام، برص، افضاء، زمین گیری و نابینایی هر دو چشم را در زن موجب فسخ نکاح برای مرد می‌داند از طرفی جنون نیز جزء عیوب مشترک برای هر یک از زوجین موجب فسخ خواهد بود.

تبعیض آشکار قانون گذار در اختصاص عیوب موجد حق فسخ در هر یک از زوجین با ملاحظات عقلی و اجتماعی دنیای امروز سنخیّت ندارد. زوج در حالی که توانایی انحلال نکاح را به واسطه‌ی طلاق در اختیار دارد می‌تواند به استناد وجود هفت عیب در زن، نکاح را فسخ نماید، در حالی که زن تنها به استناد وجود چهار عیب می‌تواند نکاح را فسخ کند، این در حالی است که اختیار در طلاق ندارد و صرفاً به استناد وکالت اعطایی زوج ضمن قباله‌های نکاح یا ماده‌ی 1130 اصلاحی قانون مدنی پس از اثبات عسر و حرج خود در دادگاه[2] و همچنین در فرض خودداری یا عجز شوهر از دادن نفقه[3] می‌تواند درخواست طلاق نماید.[4]

بنابراین هر چند در نظام حقوقی ما برای تحقق نکاح قصد و رضای طرفین در قالب الفاظ صریح کافی است.[5] و احتیاج به تشریفات دیگری نیست. امّا در مقام انحلال نکاح از یک سو اختیار طلاق در دست مرد است و از سوی دیگر امکان فسخ نکاح از جانب زوج به نحو بهتر و بارزتری تأمین شده است.

با این وجود درباره‌ی تعداد عیوب و این که آیا عیوبی که در باب نکاح مطرح می‌شوند حصری است یا تمثیلی؟ اختلاف نظر بسیار است به ویژه آن که امروزه بیماری‌های تازه‌ای شناخته شده که در گذشته ناشناخته بود. بنابراین به لحاظ عدم تساوی زوجین در مورد استناد به عیوب مجوز فسخ نکاح عده‌ای از نویسندگان بر آنند که مقررات موجود نارساست و اندیشه اصلاح مقررات فعلی را در قانون گذاری‌های آینده در قالب گسترش دامنه‌ی عیوب مشترک مجوز فسخ نکاح می‌پرورانند به خصوص این که اجتهادی همسو با معاهدات بین المللی است هم چنان که بند 4 ماده‌ی 23 میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی می‌آورد: «دولت‌های طرف این میثاق تدابیر مقتضی به منظور تأمین تساوی حقوق و مسوولیت‌های زوجین در مورد ازدواج در مدت زوجیت و هنگام انحلال آن اتخاذ خواهند کرد».

از آن جا که مقررات مذکور در قانون مدنی عیناً از فقه پربار شیعه اقتباس گردیده، بررسی قابلیت طرح و توسعه مسأله در نظام حقوقی ما بدواً مستلزم کنکاش سوابق فقهی موضوع است.

فسخ نکاح در حقوق ایران متأثر از نظریات و فتاوای فقهای عظام از زمان غیبت امام عصر (عج) تاکنون است و در این مسیر دیدگاه‌‌ها و نظریات حقوق دانان و نویسندگان و صاحب نظران نیز در تحویل و انطباق آن با وضعیت و مشکلات فعلی جامعه تأثیرگذار بوده است و بنابراین نمی‌توان نقش و اهمیت این دو منبع فقهی و حقوقی را در دگرگونی موقعیت فسخ در حقوق ایران نادیده گرفت حال آنچه اهمیت دارد فلسفه و حکمت موجود در قواعد فسخ نکاح در قانون مدنی ایران است که حسب دلایل موجود فقهی با عنایت به این فلسفه و حکمت از نظر فقهای صاحب نظر در این مقام حد و حریم موارد فسخ نکاح علاوه بر آنچه در اخبار و روایات وجود دارد و اعم از آنکه به نحو خاص و موردی از معصوم (ع) استعلام شده یا به نحو کلی و جامع از محضر درس آن بزرگواران به دست آمده تغییر پذیر نیست.

آنچه محل اختلاف است امکان یا عدم امکان توسعه موارد فسخ نکاح به دلیل وجود بیماری‌های جدید مانند HIV (ایدز)، هپاتیت و غیره است. به طوری که زوج یا زوجه بتواند در صورت وجود آن بیماری از طریق فسخ نکاح، خود را از قید و بند عقد نکاح برهاند.

این پژوهش می‌کوشد ضمن بررسی مبانی فقهی حق فسخ نکاح، به مهمترین و چالش انگیزترین مباحث حقوقی نوین درباره حق فسخ نکاح به استناد  عیوب بپردازد. نوشتار حاضر با طرح امکان علاج برخی بیماری‌‌ها و عیوب مذکور در قانون مدنی و تأثیر آن بر حق فسخ از یک سو و پیدایش عیوب جدید و امکان تسرّی  از عیوب منصوصه از سوی دیگر، به طرح نظرات فقهی پرداخته است و برای موارد و موضوعات جدید، سعی دارد احکام فقهی و حقوقی آنها را مشخص سازد.

 

فهرست منابع

قرآن کریم:

فارسی:

1. بازگیر، یدالله، قانون مدنی در آراء دیوانعالی کشور انتشارات فردوسی، چاپ اول، تهران،

1378 ه.ش.

2. بهجت، محمدتقی؛ جامع المسائل؛ ج4،چ2، قم: دفتر معظم له، 1426ه.ق.
3. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، حقوق خانواده، گنج دانش ، چاپ چهارم، تهران

1386 ه.ش.

4. توضیح المسائل جمعی از مراجع دفتر انتشارات اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی‌حوزه علمیه قم، قم 1379 ه.ش.
5. جمعی از نویسندگان، بررسی تطبیقی حقوق خانواده انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول،

تهران 1384 ه.ش.

6. حسینی، سیدمحمدرضا؛ قانون مدنی در رویه قضایی؛ چ1، مجد، تهران، 1379 ه.ش.
7. حسینی دشتی، سید مصطفی، معارف و معاریف، دایره المعارف جامع اسلام، موسسه فرهنگی

آرایه، تهران، 1379 ه.ش.

8. راستی، زهرا و اسماعیلی، ‌اکرم، انحلال نکاح به واسطه عیب، خط سوم، تهران، 1388 ه.ش.
9. صفایی، حسین و امامی، اسدالله، حقوق خانواده، دانشگاه تهران، تهران، 1390 ه.ش.
10. علیدوست، ابوالقاسم؛ فقه و عقل؛ چ1، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه

اسلامی، تهران، 1381 ه.ش.

11. کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، میزان، تهران 1381 ه.ش.
12. ……….، ……….، حقوق مدنی، شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا، تهران 1382 ه.ش.
13. ……….، ……….، حقوق خانواده، انتشارات شرکت سهامی‌انتشار، تهران، 1378ه.ش.
14. ……….، ……….، قواعد عمومی‌قراردادها، انتشارات شرکت سهامی‌انتشار، تهران، 1376 ه.ش.
15. ……….، ……….، کلیات حقوق، انتشارات شرکت سهامی‌انتشار، تهران، 1376 ه.ش.
16. گروه مولفین هیأت بر پوست درس نامه جامع پوست ایران، نشر طبیب، تهران، 1382 ه.ش
17. گلباغی ماسوله، سیدعلی؛ درآمدی بر عرف؛ دفتر تبلیغات اسلامی‌حوزه علمیه قم، قم، 1378 ه.ش.
18. مطهری، مرتضی؛ نظام حقوق زن در اسلام؛ صدرا، تهران، 1369 ه.ش.
19. مهرپور، حسین، مباحثی از حقوق زن، اطلاعات، تهران، 1379 ه.ش.
20. میرداداشی، سید مهدی؛ آسیب شناسی قوانین (فرجه زمانی در عنن)؛ معاونت آموزش قوه قضائیه، قم، 1382 ه.ش.
21. محقق داماد، مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران، 1384 ه.ش
22. ……….، ……….، قواعد فقه (بخش مدنی2)، سمت، تهران 1380 ه.ش.
23. موسوی خمینی، روح‌ا…، صحیفه امام، موسسه تنظیم و نشر آثار امام، تهران، 1378 ه.ش.

عربی:

24. ابن اثیر، النهایه فی غریب الحدیث و الاتر، المکتبه العلمیه، بیروت، 2010 م.
25. ابن حجاج نیشابوری، مسلم، صحیح مسلم، بیروت، 2005 م.
26. ابن حزم، علی، المحلّی، دارالفکر، بیروت، 2009 م.
27. ابن حنبل، محمد، مسند، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 2009 م.
28. ابن رشد، محمد، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، دارالکتب العلمیه، بیروت، 2008 م.
29. ابن قدامه، عبدالرحمن، الشرح الکبیر، بیروت، دارالکتاب العربی، 2005 م.
30. ابن قدامه، عبدالله، المغنی، دارالفکر، بیروت، 1997 م.
31. ابن قیم، محمد، زاد المعاد فی هدی خیر العباد، دارالفکر، بیروت، 2004 م.
32. ابن ماجه، محمد، سنن، دارالکتاب، بیروت، 2001 م.
33. ابن منظور، ‌محمد،‌ لسان العرب، دارالفکر، بیروت، 2010 م.
34. اتاسی، خالد، شرح المجله، المکتبه الحبیبیه، اسلام آباد، 2005 م.
35. الاشقر، عمر سلیمان؛ قضایا طبیه معاصره، دارالنفاس، اردن، 1421 ه.ق.
36. اصفهانی، سید ابوالحسن؛ وسیله النجاه (مع حواشی الگلپایگانی)؛ چاپخانه مهر، قم، 1393 ه.ق.
37. اصفهانی (فاضل هندی)، محمد، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، دارالنشر، نجف، 1420 ه.ق.
38. امینی، محمدرضا، تحریرالروضه فی شرح اللمعه، طه، تهران، 1379 ه.ش.
39. انصاری، مرتضی، رسائل؛ مجمع الفکر الاسلامی، قم، 1427 ه.ق.
40. ……….، ……….، مکاسب؛ مجمع الفکر الاسلامی، قم، 1428 ه.ق.
41. آل کاشف الغطا، محمد حسین؛ تحریرالمجله، مکتبه فیروزآبادی، قم، 1359 ه.ش.
42. بحرانی، یوسف؛ الحدائق الناضره، موسسه نشر اسلامی، قم، 1408 ه.ق.
43. بخاری، محمد، صحیح بخاری، دار ابن کثیر، دمشق، 1987م؛
44. توحیدی، محمدعلی؛ مصباح الفقاهه، وجدانی، قم، 1371 ه.ش.
45. التهانوی، محمدعلی، کشاف اصطلاحات الفنون، کلکته، 2005 م.
46. جان هابلی، راهنمای ایدز، ترجمه: روانبخش، مسعود، تیمورزاده، طبیب، تهران، 1384 ه.ش
47. جبعی عاملی، زین الدین «شهید ثانی»، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه مکتب الاعلام الاسلامی‌، قم، 1380 ه.ش.
48. جبعی عاملی، زین‌الدین، (شهید ثانی)، مسالک الافهام فی شرح شرایع السلام، دارالهدی للطباعه و النشر، قم، 1389 ه.ش.
49. جواهری، حسن؛ بحوث فی الفقه المعاصر؛ آفتاب، قم، 1379 ه.ش.
50. حاکم، محمد، المستدرک علی الصحیحن، دارالکتب العلیه، بیروت، 2010 م.
51. حر عاملی، محمد، الوسایل الشیعهء الی مسایل الشریعهء موسسه آل بیت لاحیاء التراث، بیروت 1993 م.
52. حطاب، محمد، مواهب الجلیل شرح مختصر خلیل، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1995م؛

حقوقی، ش10، تهران، دانشگاه تهران،  1371 ه.ش.

53. حلّی (محقق) جعفر، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق و نشر موسسه المعارف الاسلامیه، موسسه المعارف الاسلامیه، قم، 1413 ه.ش.
54. ……….، ……….، معانی الاخبار، انتشارات اسلامی، قم، 1379 ه.ش.
55. حلی، ابن فهد؛ مهذب البارع، موسسه نشر اسلامی، قم، 1411 ه.ق.
56. خوانساری، ‌احمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، مکتبه الصدوق، قم، 1380 ه.ش.
57. دسوقی، محمدعرفه، حاشیه الدسوقی علی الشرح الکبیر، دارالاحیاء الکتاب العربیه، بیروت 2010 م.
58. ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء موسسه الرساله، بیروت 1998 م.
59. رازی، احمد، مجمل اللغه، بیروت ، دارالفکر، 1414 ق.م.
60. زیدان، عبدالکریم، المفصل فی احکام المراء و البیت المسلم فی الشریعه الاسلامیهء موسسه الرساله، بیروت، 2008 م.
61. سباعی، مصطفی، شرح قانون الاحوال الشخصیه السوری، دارالوراق، بیروت، 2001 م.
62. سرخسی، محمد، المبسوط، دارالفکر، بیروت، 2007 م.
63. سیمایی صراف، حسین؛ شرط ضمنی، دفتر تبلیغات اسلامی‌حوزه علمیه قم، قم، 1380 ه.ش.
64. شافعی، محمد، الام، دارالمعرفه، بیروت، 2009 م.
65. شوکانی، محمد، نیل الاوطار فی شرح منتفی الاخبار من احادیث السید المختار، دارالفکر، بیروت، 2008 م.
66. صدوق، محمد، الخصال، مکتبه الصدوق، تهران، 1389 ه.ش.
67. طباطبایی، علی؛ ریاض المسائل؛ موسسه آل البیت(ع)، قم، 1418 ه.ق.
68. طوسی، محمد، المبسوط، المکتبه المرتضویه، قم، 1388 ه.ش.
69. ……….، ……….، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، المکتبه الاسلامیه، تهران، 1355 ه.ش.
70. ……….، ……….، تهذیب الاحکام، دارالعب و دارالتعارف، بیروت، 1401 ه.ق.
71. طریحی،‌ فخرالدین، مجمع البحرین و مطلع النیرین، دارالکتاب، بیروت، 2009 م.
72. علم‌الهدی، رضی، نهج البلاغه حضرت علی (ع)، دارالهجره، قم، 1385 ه.ش.
73. عینی، محمود، البنایهء فی شرح الهدایه، دارالنشر، بیروت، 2005 م.
74. فاضل لنکرانی، محمد؛ تفصیل الشریع (کتاب النکاح)، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، قم، 1421 ه.ق.
75. فواد جادالکریم، محمد، و عبدالصبور خلف الله، محمد، حق لزوجین فی طلب التفریق بینهما بالعیوب فی الشریعه الاسلامیه و قانون الاحوال الشخصیه، مکتبه مدبولی، قاهره، 2009 م.

قضایی نیروهای مسلح، 1367.

76. کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت، 2007 م.
77. کلینی، محمد، الفروع من الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1356 ه.ش.
78. ……….، ……….، کافی دارالعصب و دارالتعارف، بیروت، 1401 ه.ق.
79. مالک ، محمد، الموطا، دار احیاء التراث العربی، قاهره، 2009 م.
80. ماوردی، علی، الحاوی الکبیر شرح مختصر المزنی، دارالجیل، بیروت، 2009 م.
81. محسنی، محمدآصف؛ الفقه والمسائل الطبیّه، یاران، قم، 1389 ه.ش.
82. محقق کرکی، علی، جامع المقاصد، آل البیت، قم، 1411 ه.ق.
83. مرغینانی، علی، الهدایهء شرح بدایهء المبتدی، المکتبه التجاریه، مصطفی، احمدالباز، مکه، 1410 ه.ق.
84. مروارید، علی اصغر، سلسله الینابیع الفقهیهء موسسه فقه الشیعه، بیروت، 2005 م.
85. معرفت، محمدهادی؛ «عیوب موجبه فسخ نکاح»؛ ماهنامه دادرسی؛ ش3، تهران: سازمان
86. مغنیه، محمدجواد، الفقه علی المذاهب الخمسه، بیروت، 1996 م.
87. ……….، ……….، فقه الامام الصادق(ع)، انصاریان، قم، 1421 ه.ق.
88. مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، مکتبه امیرالمومنین، قم، 1410 ه.ق.
89. ……….، ……….، کتاب النکاح، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، قم 1385ه.ش.
90. مکی عاملی، محمدبن جمال الدین «شهید اول»، اللمعه الدمشقیهء، مکتب الاعلام الاسلامی، قم 1385 ه.ش.
91. موسوی بجنوردی، سیدمحمد، قواعد فقهیه، میعاد، قم، 1371 ه.ش.
92. موسوی خمینی، روح‌ا…، تحریرالوسیله، مکتبه الاعتماد، قم، 1403 ه.ق.
93. ……….، ……….، عوائدالدرر فی قاعده نفی ضرر، موسسه تنظیم و نشر آثار امام، تهران، 1387 ه.ش.
94. موسوی خویی، ابوالقاسم، محاضرات، موسسه احیاء اثارالامام الخوئی، قم، 1422 ه.ق.
95. ……….، ……….، منهاج الصالحین، مدینه العلم، 1410 ه.ق.
96. موسوی خویی، محمدتقی؛ الشروط؛ موسسه المنار، قم، 1415 ه.ق.
97. موسوی سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب الاحکام، موسسه الهادی، قم، 1417 ه.ش.
98. موسوی، محمد، نهایه المرام، دفتر انتشارات اسلامی‌وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1411 ه.ق.
99. نجفی خوانساری، موسی، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب (تقریرات درس غروی نائینی)، مکتبه المحمدیه، تهران، 1373 ه.ش.
100. نجفی، محدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، دارالفکر، بیروت، 1999 م.
101. ندوی، علی احمد، القواعد الفقهیهء دارالقلم، دمشق 1986م.
102. نراقی، مولی احمد، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی‌حوزه علمیه قم، قم، 1417 ه.ق.
103. نوری، حسن، المستدرک الوسائل، آل البیت لاحیاء التراث، قم، 1407 ه.ق ؛
104. نووی، محی الدین بن شرف، المجموع شرح المهذب، دارالقلم، بیروت، 2005 م.
105. هیأت علمی‌حوزه قم، القواعد الاصولیهء و الفقهیه علی مذهب الامامیهء مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، قم2004 م،
106. یزدی، سید محمد کاظم؛ ملحقات العروه الوثقی، داوری، قم، 1380 ه.ش.

مقالات:

107. فتاحی معصوم، سید حسین؛ مجموعه مقالات و گفتارهای دومین سمینار دیدگاه‌های اسلام در پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، 1380 ه.ش.
108. مهرپور، حسین، فصلنامه مفید، ش 20، قم، 1387 ه.ش.
109. مؤمن، ‌رقیه السادات، عیوب مجوز فسخ نکاح، تعالی