مبانی نظری و پیشینه پژوهشی وسواس، احکام و آثار آن

با سحافایل در خدمت شما هستیم با «پیشینه پژوهشی و تحقیق و مبانی نظری وسواس، احکام و آثار آن» که بطور کامل و جامع به این مبحث پرداخته و نیاز شما را به هرگونه جستجوی بیشتری برطرف خواهد نمود.

فهرست محتوا

 

بیان مسئله

سوالات تحقیق

فرضییه های تحقیق

ضرورت واهمیّت مسئله

اهداف تحقیق

ادبیات وپیشینه ی تحقیق

روش تحقیق

محدودیت های تحقیق

سازمان دهي مطالب یا ساختار تحقیق

فصل اول: کلیّات

مقدمه

1-1-شناخت وسواس

1-1-1-وسواس در لغت

1-1-2- وسواس دراصطلاح

1-2-انواع وسواس

1-2-1-  وسواس های فکری

1-2-2-  وسواس های عملی یا اجبارها

1-3- ویژگی ها و نشانه های آشکارسازی وسواس

1-4-شیوع وسواس

1-5-اصطلاحات و مفاهیم مرتبط با وسواس در فقه و اصول

1-5-1- شک و وسواس

1-5-2- یقین

1-5-3- احتیاط

1-5-4-سوءظن و شناخت آن

فصل دوم: آسیب شناسی وسواس

مقدمه

2-1- علل و ریشه های بروز وسواس

2-1-1-  عوامل زیست شناسانه بروز وسواس

2-1-2 – ریشه ها و علل شخصی بروز وسواس

2-1-3-  عوامل روان شناسانه ایجاد وسواس

2-1-4-  عوامل محیطی تاثیرگذار در شکل گیری وسواس

2-1-5- ریشه ها و علل پیدایش وسواس از منظر فقه و آموزه های دینی

2-2- تحقیق میدانی درباره ی «میزان تأثیر عامل ترس از عدم مقبولیت تکلیف، برایجاد وسواس»

2-2-1- روش پژوهش

2-2-2- جامعه ی آماری

2-2-3- روش اجرای پژوهش

2-2-4- روش تجزیه وتحلیل داده ها

2-2-5- توصیف وتحلیل داده ها  با توجه به سوالات پرسش نامه

2-2-6 – نتایج تحقیق

2-3- آثار ونتایج وسواس

2-3- 1- زیان های جسمی وسواس

2-3- 2- زیان های روحی و روانی وسواس

2-3- 3- زیان های اجتماعی وسواس

2-3- 4- زیان های خانوادگی وسواس

2-3- 5- بدعت گزاری های ناشی از وسواس

2-3- 6- بدگمان کردن دیگران نسبت به دین

2-3- 7- اسراف و تبذیر به واسطه ی وسواس

2-3- 8- محرومیت ازفضیلت ها به سبب وسواس

2-3- 9- بطلان عمل وسواسی

2-3- 10- زیانهای اقتصادی وسواس

فصل سوم: پیشگیری و درمان اختلال وسواس ازمنظر روان شناسی و فقه اسلامی

مقدمه

3-1-پیشگیری  از بروز وسواس

3-1-1-پیشگیری از بروز وسواس از منظرعلم  روانشناسی

3-1-2- تدابیر فقه اسلامی وآموزه های دینی در پیشگیری از بروز وسواس

3-1-3-آشنایی درست با فلسفه ی عبادات و مفاهیمی نظیر گناه، ثواب، طهارت و نجاست

3 -2- راه های درمان وسواس

3-2-1- درمان وسواس از نظر علم روان شناسی

3-2 -2-  درمان وسواس در اسلام

3-3-نتایج تحقیق

3-6- فهرست منابع

3-6-1- فهرست منابع فارسي

3-6-2- فهرست منابع عربي

3-6-3-فهرست مقالات

3-6-4-  فهرست منابع الکترونیکی و اینترنتی

 

 

 

مقدمه

«وسواس فکري عملي» يکي از اختلالات اضطرابي است که ويژگي هاي بارز آن شامل افکار، شک ها و آيين هاي وسواسي است که باعث ايجاد آشفتگي و نابسامانی در افراد مبتلا به آن شده و نتایج زیان بار فراوانی را پدید می آورد. این اختلال غالباً عملکرد فردی و سازگاري اجتماعي افراد مبتلا را دچار مشکل و تنش می کند. ماهیّت وسواس به گونه ایست که هم می تواند  ابتدا افکار انسان را درگیر کرده و سپس تبدیل به رفتارهای وسواسي شود، و هم می تواند فقط دربردارنده ی جنبه ی درونی وسواس باشد و تظاهر بیرونی نداشته باشد. هر کدام از این دو نوع اختلال، نشانه ها، علل و آثار منحصر به فردی دارد. برای درمان و مقابله با این اختلال صعب العلاج و یا حتی مادام العمر، شناخت دقیق خود آن ها و نحوه ی اثرگذاریشان بر جسم و روح انسان، اجتناب ناپذیر است. در ادامه ی این فصل به مطالعه و بررسی مفاهیم اولیه ای که در ارتباط با اختلال وسواس هستند، از دیدگاه علم روان شناسی می پردازیم و آن ها را با تعاریف مربوطه در فقه اسلامی و آموزه های دینی مقایسه می کنیم.

1-1-   شناخت وسواس

شناختن «وسواس»، مستلزم شناخت ریشه و معانی لغوی و استعمالات آن در نزد عرب زبانان و اهل لغت است. این شناخت به فهم عمیق تر ودقیق تر از این واژه کمک می کند. درکنار معنای لغوی،  پرداختن به مفهوم اصطلاحی وسواس نیز ضروری است. واژه ی وسواس درعلم روان شناسی، متون فقهی وآموزه های دینی نیز معانی واستعمالات خاص خود را دارد که آشنایی با آن ها به شناختن ودرک بهتر وسواس می انجامد. از این رو در ذیل این عنوان، به مقوله ی لغت شناسی و اصطلاح شناسی آن می پردازیم:

وسواس در لغت

لغت شناسان «وسواس» را مشتق از ماده «وسوسه» دانسته و آن را به معنای القائات وتصورات نامقدّس و باطل درقلب انسان معنی کرده اند که بیانگر رابطه شیطان با قلب انسان می باشد.کسى را که به «وسوسه» مبتلا شده است «مُوَسوِس» می نامند و وسوسه کننده را که همانا شیطان است ودر دل بندگان خدای تعالی وسوسه می افکند، «وَسواس» می گویند.

در لسان عرب «وَسواس» علاوه بر اینکه اسم است، به عنوان اسم مصدر وصیغه مبالغه نیز استعمال می گردد که دراین نقش نیزبه معنای «وسوسه گر»، یعنی همان شیطان است که همواره آشکار ونهان ایجاد تردید و شبهه می کند ودائماً در دو حالت پیش رونده و پس رونده در دوران ونوسان است. بنابراین فرد «موَسوِس» کسی است که همانند مرعوبین وحشت زده که کلامشان بی نظم شده، سخن می گوید ویا همچون دیوانگان عمل کند. از این روست که در تعریف وسواس گفته اند: «وسواس یعنی دیوِ وسوسه کننده، و اندیشه بد در دل افکننده».

همچنین «وَسواس»اسمی است به معنای وسوسه، مثل زلزال به معنای زلزله. بدین ترتیب علیرغم استعمالات مکرر کلمه «وسواس» در نقش صفت، این کلمه صفت نبوده، اسم است از مصدر وسوسه، و جمع آن وساوس می باشد.این کلمه با کسر واو یعنی «وِسواس»، مصدر می باشد. در این صورت با مصدر «وَسوسه» با فتح واو هم معنا هستند. بنابراین وسواس همچون وسوسه، یعنی کلامی پنهانی، که در آن اختلاط صورت گرفته ودرهم و برهم  و بی نظم است. به عبارت دیگر همان «همهمه» وصدای نامفهوم وخطوراتی است که به وسیله نفس و شیاطین جنّ وانس در قلب وارد می شود و به طور مستمر خاطر انسان را به خود مشغول می دارد ویا  سخن گفتنی است که واضح ومعلوم دیگران نگردد؛ یا به معنای افكار بى‌فائده و مضرّى است كه به ذهن خطور مي كند (افكار باطل)؛  یا القاء اندیشه های زشت است در جان ها، به آهستگی و زیر لب با خود سخن گفتن است، بدون آن که گوش بشنود. همچنین پند دادن به دیگران را درصورتی که موجب ظنّ وبدگمانی گردد، به همین معنا به کاربرده اند.

راغب لغت وسواس را در مفردات، به معنای صدای آهسته حاصل از به هم خوردن زینت آلات و هرصدای آهسته دیگر، بیان می کند ونیز به معنای خطورات و افکار بد و نامطلوبی می داند که در دل و جان انسان پیدا می شود و شبیه صدای آهسته ای است که در گوش فرو می خوانند.وسواس را به صدای نی نیزتشبیه کرده اند.

در ازای کلمه وسواس از اصطلاحات دیگری مانند خاطره و خواطر شیطانی (یعنی حدیث نفس یا اندیشه ها و خیالاتی که به دل خطور می کند) نیز استفاده می شود که در لغت به معنای صدایی آرام وپنهانی است؛درتتبّعات واژه شناسی قرآن کریم نیز اشاره شده است که وسواس جریان صدای پنهانی در نفس است که حقیقت ندارد؛ خواه این جریان ازناحیه شیطان انسانی باشد، خواه از جانب شیطان جنّی یاحتّی از سوی یک فکر باطنی. این برداشت از وسواس، آن را در مقابل وحی والهام وآنچه که از طرف خداوند در نفس انسان القاء می شود، قرار می دهد.بدین ترتیب تمام اموری که به دل وجان انسان می رسد وخیری در آن ها نیست، در حیطه تعریف وسواس جای می گیرد وآنچه که از قضا وقدرِ منتهی به خیر القاء می گردد « امید وآرزو» خوانده می شود.

علاوه بر این تعاریف ومعانی، وسواس را در معنای«دعوت کردن به امری به آهستگی و پنهانی» نیز استعمال کرده اند.

وسواس در زبان عربى و فارسى در اصل، بر نوعى اندیشه و محتواى ناخواسته و نامطلوب دلالت مى کند. در قرآن کریم نیز آمده است که «فوسوَس لهُما الشیطان»؛ پس شیطان آنان را وسوسه کرد. بنابراین، «وسواس» با (فتح واو) هم به معناى شیطان و هم به معناى گفته وسوسه آمیز است.

«وسواس» از ماده « وسَّ»، علاوه بر اینکه در معانی مختلف فوق الذکر به کار رفته است، همچنین به مرضی اطلاق می شود که در اثر غلبه ی سوداء ایجاد شده و در پی آن ذهن وعقل انسان زایل می گردد.

. ر.ک: ابن منظور، ابو الفضل، جمال الدين، محمد بن مكرم، لسان العرب، بيروت – لبنان: دار الفكر للطباعة و النشر و التوزيع – دار صادر، سوم، 1414 ه.‍ ق.، ماده وسَّ، ج6، ص254.

– میرسید شریف جرجانی؛ ترجمان القرآن، تدوین عادل بن علی بن الحافظ؛ بكوشش سیدمحمد دبیرسیاقی، تهران: بنیاد قرآن، 1360، حرف و، ص۱۴۷.

. ر.ک: ابوحيان، محمد بن يوسف، تفسیر البحر المحیط، بیروت: دارالفکر،۱۳۷۰، ج10، ص 579.

. ر.ک: ارگانی حائری، محمود، شناخت ودرمان وسوسه و وسواس در اسلام، قم: مجمع ذخائر اسلامی، دوم، 1379، ص 12.

. ر.ک: قرشى، سيد على اكبر، قاموس قرآن، تهران: ،دار الكتب الإسلامية، ششم، 1412 ه‍ ق صص 219، 220، 310، 311.

. ر.ک:  اصفهانى، حسين بن محمد راغب، مفردات ألفاظ القرآن، لبنان – سوريه: دار العلم – الدار الشامية، اول، 1412 ه‍. ق.  ص 869 .

. ابن منظور، ابو الفضل، لسان العرب، ص256.

. ر. ک: مصطفوى، حسن، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، تهران : مركز الكتاب للترجمة و النشر، اول، 1402 ه‍ ق، صص 113و114 .

. ر.ک: طريحى، فخر الدين، مجمع البحرين، تهران، سوم، 1416 ه.‍ ق.، ص 121، 122، 123 .

. طباطبائی، محمدحسین ، ترجمه تفسیرالمیزان، ترجمه: محمدباقر موسوي همدانی،  قم: دارالعلم ، ناشر دیجیتالی مرکز تحقیقات رایانه هاي قائمیه اصفهان، جلد 8 ، صفحه 47.

. سوره اعراف، آیه 30.

. ر.ک: مصطفوى، حسن،  التحقيق في كلمات القرآن الكريم، صص 113و114.

 

فهرست منابع

• القرآن الکریم، مترجم: الهی، قمشه ای، تهران: پیام، اول،1386.
• سید رضی، نهج البلاغه، مترجم: دشتی، محمد، قم: انتشارات امام المنتظر، اول، 1380.

3-6-1- فهرست منابع فارسي

• اتکینسون، ریتا، ال. ریچارد سی.اتکینسون، ادوارد ای.اسمیت، داریل ج.بم، سوزان نولن- هوکسما، زمینه روانشناسی هیلگارد مترجمین: براهنی، محمد نقی، بیرشک، بهروز، بیک، هرداد، زمانی، رضا، شاملو، سعید، شهرآرای، مهرناز، کریمی، یوسف، گاهان، نیسان، محی الدین، مهدی، هاشمیان، کیانوش، ویراستار: براهنی، محمد نقی، تهران: رشد، دهم،1387.
• ارگانی حائری، محمود، شناخت ودرمان وسوسه و وسواس در اسلام، قم: مجمع ذخائر اسلامی، دوم، 1379.
• استکتی، گیل، پیگت، تریزا، اختلال وسواس: جدیدترین راهبرد های ارزیابی ودرمانی، مترجم: قاسم زاده، حبیب الله، تهران: ارجمند: نسل فردا: کتاب ارجمند، دوم، 1389.

Obsessive Compulsive Disorde- The Latest Assessment and Treatment Strategies, c2006

• اصفهاني، حسين بن محمد راغب ، ترجمه فارسي مفردات راغب، مترجم: خداپرست، حسين ، قم : دفتر نشر نويد اسلام ، 1390.
• انجمن روان شناسی آمریکا، دست نامه ی تشخیصی و آماری اختلال های روانی، ویرایش چهارم، همراه با بازبینی متن. واشنگتن: 2000.
• انجمن روان شناسی آمریکا. متن تجدید نظر ترجمه شده راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی. مترجمان: نیکخو، محمد رضا؛ آوادیس یانس هامایاک. تهران: سخن، ویرایش 2 ،2000.
• بهجت، محمد تقى، استفتاءات، قم: نشر دفتر حضرت آیة الله بهجت، اول، 1428ق.
• بهشتی، محمد، فقیهی، علی نقی، رفیعی، بهروز، ابوجعفری، مهدی، زير نظر: اعرافی، علیرضا، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، تهران-قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه-سازمان مطالعه و تدوين کتب علوم انساني دانشگاه ها (سمت)، مرکز تحقيق و توسعه علوم انساني، ١٣٨٨.
• تبریزی، جواد، استفتاءات جدید، قم: سرور، 1385.
• توضیح المسائل (المحشى) [همراه با رساله های دیگر مراجع]، قم: مؤسسة النشر الاسلامی وابسته به جامعه مدرسین، هشتم، ۱۴۲۴ ق .
• حیدری نراقی، علی محمد، وسواس، شناخت و راه های درمان، قم: میثم تمار ، 1388.
• خامنه اي، سیدعلی، رساله اجوبه الاستفتائات(فارسی)، تهران: پیام عدالت، دهم، 1389.
• خمینى، سید روح اللّه موسوى ، استفتائات، قم: دفتر انتشارات اسلامى، پنجم، 1422ق.
• خمينى، سيد روح اللّه موسوى، ترجمه تحرير الوسيلة، مترجم: اسلامى، على، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، بیست و یکم، 1425 ق.
• خمينى، سيد روح اللّه موسوى، توضيح المسائل، اول، 1426 ه‍ ق.
• خمینی، سيد روح اللّه موسوى ، آداب الصلاة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره) ، 1378.

Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders.

• دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران، اول، 1373.
• راتوس، اسپنسر، روان شناسی عمومی ، مترجم: گنجی، حمزه، تهران: موسسه نشر ویرایش، اول، 1375.                                                           Essentials of Psychology
• رهبر، محمد تقی، ره توشه ی مبلّغ، تهران : مشعر،  ١٣٨۴.
• زمانی، مصطفی، وسواس: پیدایش، رشد، علاج، قم: انتشارات مهدی یار، اول، 1384.
• ساراسون، باربارا آر، روان شناسی مرضی، مترجم: نجاریان، بهمن، اصغری مقدم، محمدعلی، دهقانی، محسن، تهران: رشد، دوم، 1375.
• سانتراک، جان دبلیو، زمینه ی روان شناسی سانتراک، مترجم: فیروزبخت، مهرداد، تهران: رسا، اول، 1383.                                   Psychology
• سميعى، جمشيد، ترجمه متن و شرح كامل رسائل شيخ انصارى، اصفهان: خاتم الانبياء، چهارم‏، 1387.
• شعاری نژاد، علی اکبر، روان شناسی عمومی، تهران: توس، چهارم، 1370.
• شمس، گیتی، شناخت وسواس وعلائم آن: راهنمای علمی شناسایی علایم وسواس، تهران: قطره، 1388.
• شهابى، محمود، ادوار فقه‏، تهران‏: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي؛ سازمان چاپ و انتشارات‏، پنجم‏، 1417 ق.
• شيروانى، على، غرويان، محسن، ترجمه اصول استنباط، قم: دار الفكر، اول‏، بی تا.
• شيروانى، على، تحرير اصول فقه، ‏‏قم‏: دار العلم،‏ دوم‏، 1385.
• شيروانى، على، ترجمه اصول الفقه، قم: دار الفكر، هشتم، 1388.
• طباطبائی، محمدحسین ، ترجمه تفسیرالمیزان، ترجمه: موسوي همدانی، محمدباقر، قم: دارالعلم ، ناشر دیجیتالی مرکز تحقیقات رایانه هاي قائمیه اصفهان، بی تا.
• عرفان، حسن؛ موضوعات تحقیقي معارف اسلامي و علوم انساني، مرکز تحقیقات کامپیوتري علوم اسلامي، معاونت اطلاع رساني، ١٣٧٣.
• فاضل موحدى لنكرانى، محمد، اصول فقه شيعه( تقريرات ملكى اصفهانى، محمود)، قم: مركز فقهي ائمه اطهار( ع)، اول، بی تا.
• فاضل موحدی لنکرانی، محمد، جامع المسایل (فارسی)، ج ٢ ، قم: امير، ١٣٨٣.
• فری من، دانیال، فری من، جیسون، گرتی، فلیپا، غلبه بر افکار بدبینانه و سوء ظن، مترجم:  جمالفر، سیاوش، تهران، ارسباران، اول، 1390.

Overcoming Paranoid and SuspiciousThoughts

• فیرس، ای، جری و تیموتی جی. ترال، روان شناسی بالینی، مفاهیم، روش ها و حرفه ها، مترجم: فیروزبخت، مهرداد، تهران: رشد، 3901 .
• فیض کاشانی، ملامحسن ، راه روشن، ترجمه ی المحجة البیضاء، مترجم: عارف، سید محمد صادق، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوى، اول، 1372 ، ج 5، ص 70.
• عبد الواحد بن محمدآبادی، غررالحکم و دررالکلم، مترجم: رسولی، هاشم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1378.
• قائمی امیری، علی، وسواس، تهران: شفق، اوّل، 1365.
• قدسی، احمد، حیات پربرکت، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب علیه السلام، 1384.
• قرائتی، محسن، گناه شناسی، قم: موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیهم السلام، بی تا.
• قلى زاده، احمد، واژه شناسى اصطلاحات اصول فقه‏، تهران: ‏بنياد پژوهشهاي علمي فرهنگي نور الاصفياء، اول، 1379،
• کاپلان، هارولد، سادوک، بنیامین، خلاصه روانپزشکی علوم رفتاری – روانپزشکی بالینی ، مترجم: دکتر نصرت ا… پور افکاری، شهرآب – آغاز، اوّل،1379 .
• کارلسون،نیل.آر. مبانی روانشناسی فیزیولژیک، مترجم: پژوهان، مهرداد، اصفهان: غزل، اول، 1374.                                     Foundations of physiological psychology
• کُراز، ژاک، بیماری های روانی / به انضمام الگوی مصاحبه با بیمار روانی – تست افسردگی بک – شخصیّت کتل، مقیاس اضطراب کتل، ترجمه م. منصور، پ. دادستان، تهران: رشد، 1386.
• کُری، جرالد، نظریه و کاربست مشاوره و روان درمانی، تهران: نشر ارسباران، دوم، 1387.

Theory And Practice of Counseling & PsychothErapy

• کلارک، دیوید میلر،فربورن، کریستوفرج.، دانش و روش های کاربردی رفتار درمان شناختی، مترجم: کاویانی، حسین، تهران: فارس، اول، 1380.

The Science and Practice of Cognitive Behaviour Therpapy

• کلینی، ابوجعفر، محمد بن یعقوب، الکافی،ترجمه: محمد باقر کمره ای ، قم: اسوه، نهم، 1386.
• محقق داماد، مصطفى، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، دوازدهم، 1383.
• محمدى، على، ‏شرح اصول استنباط، قم‏: دار الفكر، ج‏2، سوم‏، بی تا.
• محمدى، على، شرح اصول فقه، قم، دهم، 1387.
• محمدى، على‏، شرح رسائل،‏ قم‏: دار الفكر، هفتم‏، 1387.
• محمود حقیقی، کریم، عبادت عاشقانه، بی جا، چاپخانه: پاسدار اسلام، پنجم، بی تا.
• محمودی، سید محسن، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، انتشارات صاحب الزمان، ۱۳۸۴.
• مركز اطلاعات و مدارك اسلامى ‏، فرهنگ نامه اصول فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي، معاونت پژوهشي دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم‏، ‏اول‏، 1389.
• مشفقی پور، محمد رضا، روشی نوین در بیان احکام، تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی راستان، بی تا.
• مظاهری، حسین، رساله توضیح المسایل احكام، اخلاق، اعتقادات: رساله عملیه، اصفهان: موسسه فرهنگی مطالعاتی الزهرا (س)، ۱۳۸۹.
• معین، محمد، فرهنگ معین، تهران: سپهر، هشتم، ج3، ص 3395.
• مکارم شیرازى، ناصر، رساله توضیح المسائل، قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب (ع)، پنجاه و دوم، 1429ق.
• مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران-قم: موسسه تحقیقات و نشر معارف اسلامی،
• مکارم شیرازی، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، قم: مدرسة الامام علي بن ابي‌طالب (ع)، 1388.
• ملكى اصفهانى، مجتبى‏، فرهنگ اصطلاحات اصول، قم: عالمه، ‏اول، 1379.
• موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي زير نظر هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه فارسي (فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام)، قم: انتشارات موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، 1387.
• موسوى بجنوردى، حسن، القواعد الفقهيه، قم‏: نشر الهادي‏، اول‏، 1377.
• موسوی خمینى، روح الله، شرح چهل حدیث، تهران: موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی (ره)، سی ویکم ، 1383.
• موسوی خمینى، سید روح اللّه، استفتاءات، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى، پنجم، 1422ق.
• موسوی خمینی، سید روح الله، کتاب الطهاره، مؤسسه اسماعیلیان، ۱۴۱۰ هـ ق.
• موسوی کاشمری، مهدی، پژوهشی در اسراف، قم: موسسه بوستان کتاب، دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه، 1388.
• موسوی لاری، مجتبی، رسالت اخلاق در تکامل انسان، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، پنجم،١٣٧۶.
• نجفى دولت آبادى، محمد حسين، ‏شرح فارسى كفاية الأصول‏، قم: چاپخانه علميه، دوم، بی تا.
• نراقی، ملا احمد، معراج السعادة، تهران: رشیدی، بی تا.
• نراقی، ملامحمد مهدی، علم اخلاق اسلامی ( ترجمه جامع السعادات) مترجم: ، مجتبوی، جلال الدین، تهران: بی نا، 1381.
• نوری زاد، صمد، آنسوی آیه ها، نگرشی بر اعجازهای پزشكی قرآن، قم: آیت عشق، ١٣٨٣ .
• هاوتون، کیت، کرک، جوان، سالکووس کیس، پال م.،کلارک، دیوید م.، رفتار درمانی شناختی،راهنمای کاربردی در درمان اختلال های روانی، مترجم: قاسم زاده، حبیب الله، تهران: ارجمند، دهم، 1392.

Cognitive Behaviour therapy for psychiatric problems- A practical guide, c1989

• واشتون، آرنولد، باندی، دانا، اراده کافی نیست، مترجم: معصومیان شرقی، حسام الدین، تهران: بهجت، اول، 1386 .
• ولايى، عيسى، فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول‏، تهران: ‏ نشر ني، ‏ ششم، ‏1387.
• ویتن، وین، روان شناسی عمومی، مترجم: سید محمدی، یحیی، تهران: نشر روان، چهاردهم، 1391.                                                           Psychology Themes and Variations c2002
• ویل، دیوید، ویلسون، راب، وسواس و درمان آن، مترجم: جمالفر، سیاوش، تهران: ارسباران، چهارم، 1391.

Overcoming Obsessive Compulsive Disorder: a self-help guide using cognitive behavioral techniques, c2005

• ویلهلم، سابین، استکتی، گیل، راهنمای درمانگران، شناخت درمانی اختلال وسواس فکری عملی، مترجم: اصغری پور، نگار، بهفر، زهرا، کریمی، حسن، ویراستار: صاحبی، علی، تهران: سایه سخن، اول، 1392.

Cognitive therapyfor obsessive-compulsive disorder: a guide or professionals, c 2006.

3-6-2- فهرست منابع عربي

• ابن بابویه ، محمد بن علی ( شیخ صدوق)، من لا يحضره الفقيه، مصحح: الاعلمی، حسین، لبنان، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات، اول، 1406ق.
• ابن بابويه، محمد بن علي( شیخ صدوق)، علل الشرایع، نجف: مكتبة الحيدرية، ۱۳۸۵.
• ابن منظور، ابو الفضل، جمال الدين، محمد بن مكرم، لسان العرب، دار الفكر للطباعة و النشر و التوزيع – دار صادر، بيروت – لبنان، سوم، 1414 ه.‍ ق.
• ابوالفتوح رازی، حسین بن علی بن محمدبن احمدالخزاعی النیشابوری ، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، به کوشش و تصحیح یاحقی، محمدجعفر ، ناصح، محمدمهدی، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش های اسلامی، شماره10329، بی تا.
• ابوحيان، محمد بن يوسف، تفسیر البحر المحیط، بیروت: دارالفکر،۱۳۷۰، ج10، ص 579.
• اصفهانى، حسين بن محمد راغب، مفردات ألفاظ القرآن، لبنان – سوريه: دار العلم – الدار الشامية، اول، 1412 ه‍. ق.
• انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الأصول، قم، نهم، بی تا، 1428 ق.
• تونى، عبدالله بن محمد، الوافية في أصول الفقه‏، قم، ‏مجمع الفكر الاسلامي‏، دوم، ‏1415 ق.
• حر عاملى، شیخ محمد بن حسن، تفصيل وسائل الشيعة الي تحصيل مسائل الشريعة، قم: مؤسسه آل البيت عليهم السلام،لاحیاء التراث، اول، 1409 ه‍ ق.
• حسينى فيروزآبادى، مرتضى، عناية الأصول في شرح كفاية الأصول، قم: بی نا، چهارم، 1400 ق.
• حسينى، محمد، معجم المصطلحات الأصولية، بيروت: موسسه العارف للمطبوعات، ‏اول، 1415 ق.
• حکیم، سید محسن، مستمسک العروه الوثقی، بی جا، مکتبة السید المرعشی، ۱۴۰۴ هـ ق.
• حلّى، جمال الدين، احمد بن محمد اسدى، عدة الداعي و نجاح الساعي، دار الكتاب العربي، بيروت – لبنان، اول، 1407 ه‍ ق .
• سبحانى تبريزى، جعفر، المحصول فی علم الاصول(تقريرات جلالى مازندرانى، محمود)، قم: ‏ موسسه امام صادق(ع)، اول، بی تا.
• طريحى، فخر الدين، مجمع البحرين، تهران – ايران، سوم، 1416 ق.
• عثمان، محمود حامد، القاموس المبين في إصطلاحات الأصوليين‏، رياض‏: دار الزاحم‏، اول،1423 ق.
• عراقى، ضياءالدين، الاجتهاد و التقليد ( تقریرات نجفی، ضیاء الدین)، قم: نوید اسلام، اول، 1388.
• عرفان، حسن، موضوعات تحقیقي معارف اسلامي و علوم انساني، مرکز تحقیقات کامپیوتري علوم اسلامي معاونت اطلاع رساني، سال ١٣٧٣.
• عسکری، حسن بن عبدالله، معجم الفروق اللغویة، الحاوی لکتاب ابی هلال العسکری و جزءاً من کتاب السید نورالدین الجزائری، قم، بی نا، هیجدهم،۱۴۱۲.
• فاضل موحدى لنكرانى، محمد، إيضاح الكفاية، قم:‏ نوح، بی تا.
• فیّومی، احمدبن محمد ، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیرللرافعی، قم، ۱۴۰۵ق.
• قرشى، سيد على اكبر، قاموس قرآن، تهران: ،دار الكتب الإسلامية، ششم، 1412 ه‍ ق .
• کلینی، ابوجعفر، محمد بن یعقوب، الکافی،مصحص: آخوندی، محمد، غفاری، علی اکبر، تهران: دار الکتب الاسلامیه، بی تا.
• مجلسى، محمد باقر، بحار الانوار، الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ط – بيروت)، دار إحياء التراث العربي – بيروت، دوم، 1403 ق.
• محمدی ری شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه با ترجمه فارسی ، مترجم:شیخی، حمید رضا تلخيص:حسینی، حمیدقم : موسسه علمی فرهنگی دار الحديث، ١٣٨٨
• مكّی العاملی، محمد بن جمال الدین (شهید اول)، القواعد و الفوائد فی الفقه و الاصول و العربیة، قم، ۱۳۹۹ق.
• مكّی العاملی، محمد بن جمال الدین، الشهید الاول، الروضه البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه، دار احیاء التراث الإسلامی، بی تا.
• مشكينى اردبيلى، على، اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها ،قم، ششم، 1374.
• مصطفوى، حسن، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، تهران : مركز الكتاب للترجمة و النشر، اول، 1402 ه‍ ق، .
• مصطفوى، سید محمد کاظم، مائة قاعدة فقهیة، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1421ق.
• مصطفوى، سید محمدكاظم، ‏القواعد الفقهية، قم: ‏ مركز العالمي للدارسات الاسلاميه، اول، ‏1426 ق.
• مظفر، محمد رضا، أصول الفقه ( طبع اسماعيليان )، قم: طبع اسماعیلیان، پنجم، 1375.
• مغنية، محمد جواد، قاعدة الفراغ و التجاوز لمجرد التمهيد، بيروت: دارالتيار الجديد، بی تا.
• مکارم شیرازى، ناصر، القواعد الفقهیه، قم: مدرسه امام امیر المؤمنین (ع)، سوم، 1411ق .
• موسوى بجنوردى، حسن، القواعد الفقهيه، قم‏: نشر الهادي‏، اول‏، 1377، ج1، ص240. ‏
• میرسید شریف جرجانی؛ ترجمان القرآن، تدوین عادل بن علی بن الحافظ؛ بكوشش سیدمحمد دبیرسیاقی، تهران: بنیاد قرآن، 1360، حرف و، ص۱۴۷.
• ميلانى، سيد محمد هادى حسينى، محاضرات في فقه الإمامية – صلاة المسافر و قاعدتي الصحة و اليد، مشهد: مؤسسه چاپ و نشر دانشگاه فردوسى، اول، 1395 ق.
• نجفي، محمد حسن، جواهر الكلام في شرح شرائع الاسلام ، بيروت: دار احياء التراث العربي، هفتم، ١٣۶٢ .
• نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسه آل البیت(ع)، 1408ق ، ج9، ص144.
  • فهرست مقالات
• اشرفی کنی، فاطمه، موسوی، نعیمه سادات، 1378،”وسواس: تحقیقی پیرامون وسواس وراههای پیشگیری ودرمان این بیماری عصبی،” مجله اصلاح وتربیت دوره قدیم، سال ششم، ش61، ص11-16.
• حسنی، جعفر، اله بیگی، ایمان، قوشچیان، سمانه، 1386، «مقایسه فعالیت سیستم های مغزی- رفتاری بیماران مبتلا به اختلال وسواس و افراد بهنجار»، تازه های علوم شناختی، سال9، ش4، 16-25.
• حسینی، سید احمد، 1382،”احتياط هاى روا و ناروا ؛ نمونه ها و پيامدها3″، نشریه فقه، ش 37و38، ص110 – 133.
• شاهجویی، تقی، محمود علیلو، مجید، بخشی پور رودسری، عباس، فخاری، علی، 1390، «تحمل نکردن بلاتکلیفی و نگرانی در افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر و اختلال وسواسی-اجباری»، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، سال هفدهم، ش4، 304-312.
• شیرین زاده دستگیری، صمد، گودرزی، محمدعلی، غنی زاده، احمد، تقوی، سید محمدرضا، 1387، “مقایسه باورهای فراشناختی و مسئولیت پذیری در بیماران مبتلا به اختلال وسواسی-اجباری، اختلال اضطراب منتشر و افراد بهنجار”، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، سال چهاردهم، ش1، 46-55.
• علیپور، احمد، نیک صفت، ابراهیم، 1390،”روانشناسی کمال در قرآن”، دوفصلنامه ی علمی-پژوهشی، مطالعات اسلام و روانشناسی، سال پنجم، ش8، ص 11-132.
• فقیهی، علی نقی، مطهری، جمشید، 1382،”وسواس و درمان آن / مقایسه دو شیوه شناخت درمانگری اسلامی و شناخت درمانگری سنّتی،” مجله معرفت، ش75، ص45-58.
• محمود علیلو، مجید، 1376و 1377، “پیشرفت های جدید در فهم اختلال وسواس آیا وسواس یک اختلال همگن است؟”، فصلنامه علمی- پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا(س)، سال هفتم و هشتم، ش24و 25، ص43-64.
• ناروئي نصرتي، رحيم، منصور، محمود، 1388،”تطبیق قواعد فقهی با شیوه یادگیری ونهادینه سازی مفاهیم وبه کارگیری آنها در روان وضمیر ناخودآگاه،” فصلنامه روان شناسي و دين، سال دوم، شماره 2، ص
• وطنی، امیر، 1381، “قاعده اضطرار“، نشریه مقالات و بررسی ها،ش71، علمی-پژوهشی، ش22، ص 187- 208.

3-6-4-  فهرست منابع الکترونیکی و اینترنتی

• مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع فقه اهل بیت2، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ویرایش2، 1388.
• مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع اصول الفقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ویرایش2، 1391.
• Robinson, Lawrence Smith, Melinda, M.A., and Segal, Jeanne, Ph.D. “Obsessive-Compulsive Disorder (OCD)” [online]. Helpguide. Available: http://www.helpguide.org/mental/obsessive_compulsive_disorder_ocd.htm
• “Impulse control disorder”[online]. WikipediaThe free Encyclopedia. available:

http://www. en.wikipedia.org/wiki/Impulse_control_disorderو Wikipedia [93/6/31]

• Impulse control disorder” [online].WikipediaThe free Encyclopedia. available: http://wikipedia.org/wiki/[93/6/31]
• “Relationship obsessive compulsive disorder” [online]. WikipediaThe free Encyclopedia. available:  http://en.wikipedia.org/wiki/ [93/6/31]
• .” بدبینی در قرآن به چه معنا است؟”.[online] Islam Quest . دسترسی در:

http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa5484/tmpl/component/printme/1[93/6/31]

 

•  مظاهری،  حسین، ” راهکارهای عملی درمان وسواس” .[online] almazaheri . دسترسی در:

http://www.almazaheri.ir/farsi/Print/Print.aspx?TBlName=SectionDesc=1757 [93/4/5]

• يثربى، سيد يحيى، “شک و ایمان،” رواق انديشه، ش5،.[online] kalam  دسترسی در:

http://www.balagh.net/persian/kalam/index.htm[27/5/93 ]

• رفاهی، امیر، “آشنايي با بيماري پارانوئيد و راه هاي درمان”.[online] میگنا .  دسترسی در:

http://www.migna.ir/vdcj88ev.uqeyizsffu.html Psychology & education [7/6/93.]

• ” بيماري نامرئي و آزاردهنده اي كه زندگي را مختل مي‌كند؛ 5 درصد ايرانيان وسواس دارند”[online] . ابتکار. دسترسی در:

http://www.ebtekarnews.com/Ebtekar/News.aspx?NID=107221 نسخه شماره–[22/4/93 ]

• “نکته ای پیرامون کثیر الشک و وسواسی-حضرت آیت الله مکارم شیرازی، درس خارج فقه، ۹ اسفند سال ۹۱” [online]. Taqrir. دسترسی در:

http://taqrir.eshia.ir[93/6/25]

• ” سوداوى مزاج ها، بيشتر به وسواس فكرى دچار مى شوند”[online] . واضح. دسترسی در:

http:// www .vazeh.com/n-  و http:// www.abrarnews.com [93/7/9]

• ” وسواس فکری: خلاصه کتاب شفای وسواس”[online] . وسواس فکری. دسترسی در:

http://vasvasefekri.blogfa.com/post-21.aspx[93/1/7]

• “آشنایی با فلسفه ی وضو، تيمم و غسل ” [online]. شمیم , دانشنامه سلامت , نرم افزاری نورالزهرا . دسترسی در:

http://shamiim.ir/Default.aspx?tabid=97&articleType=ArticleView&articleId=985733[93/6/30]

• “جهت درمان وسواسی از نظر فقهای اسلام چه راههایی ارائه شده است؟ روان شناسان در این باره چه میگویند؟” [onlie]. درگاه پاسخگویی به مسائل دینی. دسترسی در:

http://www.porsojoo.com/fa/node/71741[93/1/7]

• “شرایط كمال عبادات” [online]. پایگاه اطلاع رسانی استاد حسین انصاریان. دسترسی در:

http://www.erfan.ir/20473 [93/7/4]

• “شيوه‌ای راهبردی برای حل مشكلات” [online]. Afcarnews . دسترسی در:

http://afkarnews.ir/vdcjaie8muqey8z.fsfu.html [93/6/27]

• “فلسفه وضو، تيمم و غسل” .[online] پایگاه اطلاع رسانی اندیشه قم. دسترسی در:

http://www.andisheqom.com/public/application/index/viewData?c=4&t=news[93/6/29]

• “گفتگو با دکتر میرعمادالدین فریور روان شناس” سلامت روان ، ش261،[online] . سلامت ایران دسترسی در: .

http://www.salamatiran.com/pdf/salamat/261_19.pdf  [93/1/7]

• “نجاسات” [online]. یعسوب الدین. دسترسی در:

http://moshaf.blogfa.com/post-781.aspx[93/7/8]

• انصاري، مرتضي، “فوائد الأصول (رسائل)، ج1،‌ ص 196” [online] . پژوهشکده ی باقرالعلوم(ع). دسترسی در:

http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=28167[93/6/14]

• تبار فیروزجایی، رمضانعلی، “سیماى یقین در آیات و روایات،” نشریه پاسدار اسلام، ، شماره 212، 1378،  [online] . پرتال جامع علوم انسانی. دسترسی در:

http://www.ensani.ir/fa/10808/magazine.aspx- [93/5/15]

• حسینی سیستانی، سیدعلی، “استفتائات” [online] . پایگاه اطلاع رسانی آیت الله سیستانی. دسترسی در:

http://www.sistani.org/index.php?p=827020&id=10521 [93/4/11]

• خامنه ای، سید علی، “استفتائات مربوط به وسواس” [online]. آرشیو سوالات احکام کاربران، . پرتال الانهار. دسترسی در:

http://portal.anhar.ir/node/10869/?ref=sbttl#gsc.tab=[93/6/5]

 

• شبر، سیّد عبدالله،” دلیل عقلی برای احکام شرعی، اخلاق شبر، مترجم: جباران، محمدرضا، قم: روح، اول، 1368، ص47، ” [online] . سایت اندیشه قم مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات. دسترسی در:

http://www.andisheqom.com/public/application/index/printData?c=3533&t=article[93/6/31]

• فاضل لنکرانی، محمدجواد،” اصول فقه، خارج اصول، اصول عملیه، استصحاب 92-91،  جلسه ی 81″ [online] . پایگاه اطلاع رسانی آیت الله شیخ محمد جواد فاضل لنکرانی. دسترسی در:

http://www.fazellankarani.com/persian/lesson/6621/[93/6/3]

• مرعشی، سید علی، “حکم قرآنی وضو و ساختمان مغز ” مجله بشارت، ش 7 ، 1377: ص 39[online] . پایگاه اطلاع رسانی حوزه Hawzah. دسترسی در:

http://www.hawzah.net/fa/magazine/magart/5248/5269/48134 [93/7/4]

• مظاهری، حسین، ” راهکارهای عملی درمان وسواس”] online [.سایت آیت الله مظاهری. دسترسی در:

http://www.almazaheri.ir/farsi/Print/Print.aspx?TBlName=SectionDesc =1757[4/5/93]

• مظفر، محمد رضا،” اصول الفقه، ج۲، ص۲۷۵.” [online] . ویکی فقه. دسترسی در:

http://test.wikifeqh.ir[93/6/28]

• مکارم شیرازی، ناصر،” استفتائات مربوط به وسواس” [online] . makaremshirazi. دسترسی در:

http://www.makaremshirazi.org/persian/?p=prg[93/6/5]

• موسوی خمينى، سید روح الله، ” تحرير الوسيله, ص432, بحث واجبات طواف.”[online] . سایت مدرسه فقاهت. دسترسی در:

http://ar.lib.eshia.ir/47166/1/3[93/4/23]