مبانی نظری و پیشینه پژوهشی دعوای رفع تصرف عدوانی

با سحافایل در خدمت شما هستیم با «پیشینه پژوهشی و تحقیق و مبانی نظری  دعوای رفع تصرف عدوانی » که بطور کامل و جامع به این مبحث پرداخته و نیاز شما را به هرگونه جستجوی بیشتری برطرف خواهد نمود.

توضیحات: فصل دوم پایان نامه کارشناسی ارشد (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)

همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه
توضیحات نظری کامل در مورد متغیر
پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه
رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب
منبع :انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)
نوع فایل:WORD و قابل ویرایش با فرمت doc

مقدمه

تصرف در لغت یعنی چیزی را مالک شدن و در اصطلاح حقوقی میتوان گفت : که در قوانین ایران از تصرف تعریف دقیقی ارائه نشده اما با توجه به مفاهیم عرفی و اشارات قانونی  میتوان این گونه تعریف کرد که تصرف عبارت است از : «استیلای مادی و عرفی انسان بر مال به قصد استفاده از آن به نفع خود» .

مواد قانونی مربوط به دعاوی تصرف در آیین دادرسی مدنی قدیم و جدید با هم تفاوت هایی دارند،که به نظر برخی از حقوق دانان از دعوای تصرف عدوانی در قوانین موجود، تعریف دقیقی ارائه نشده بلکه فقط به توصیف ارکان آن پرداخته شده است (هادی ،1390 ،ص246 ) ولی با توجه به ماده 1 قانون جلوگیری از تصرف عدوانی مصوب اردیبهشت 1309 و ماده 2 قانون اصلاح جلوگیری از تصرف عدوانی مصوب اسفند 1352، ماده 134 قانون تعزیرات مصوب 1362، ماده 690 قانون مجازات اسلامی 1375، ماده 158 آیین دادرسی مدنی جدید و ماده 323 آیین دادرسی قدیم می توان ، تعریف دعوای تصرف عدوانی را استنباط کرد (واحدی ،1377  ، ص298 -296 به نقل از هادی ،همان.) اما این ماده های قانونی را نمیتوان تعریف دعوای تصرف عدوانی تلقی نمود بلکه آنها را توصیف می توان پنداشت و اگر تعریف بپنداریم اشکال دوری بودن تعریف به وجود خواهد آمد (هادی ،همان).

اما به نظر می رسد بهترین ماده که بتواند بیانگر تعریف این دعوا باشد ماده 158 آیین دادرسی مدنی جدید است که البته ماده 158 آیین دادرسی مدنی ایراداتی هم دارد ، اما می توان گفت به علت قانونی بودن تعریف این ماده راهی جز پذیرش آن به عنوان تعریف دعوای تصرف عدوانی نداریم( هادی،همان ،ص51) که عبارت است از : «ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیر منقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید » .

الف- مسأله تحقیق

سه شرط برای تشکیل دعوای تصرف عدوانی لازم می باشد که عبارت است از:

1- سبق تصرفات مشروع خواهان

2- لحوق تصرف خوانده

3- عدوانی بودن تصرف خوانده

در دعوای تصرف عدوانی،مدعی در اثبات ذی حقی خود منحصرا به تصرفات سابق خویش استناد می نماید و به حق مالکیت خود نسبت به ملک، که ممکن است داشته یا نداشته باشد متمسک نمی گردد و از طرفی دیگر مدعی ، عدوانی بودن تصرفات خوانده را ادعا می نماید بی آنکه در این جا مالکیت خوانده نسبت به ملک که ممکن است وجود داشته یا نداشته باشد قابل طرح و رسیدگی باشد(جوهری، 1390، ص48) سند مالکیت در دعوای تصرف عدوانی، منحصرا اماره سبق تصرف است که آن هم تاب مقاوت در برابر دلیل مخالف را ندارند و در دعوای رفع تصرف عدوانی دادگاه نیز مانند سایر دعاوی تصرف ، وارد دلایل مالکیت نمی شود و فقط به سبق تصرف خواهان، لحوق و عدوانی بودن تصرفات خوانده رسیدگی و در صورت احراز این سه امر ، خوانده را محکوم به رفع تصرف عدوانی می نماید.(شمس، 1384، ص352) و منظور از لحوق تصرف خوانده یعنی اینکه خوانده نباید قبلا در مال موضوع دعوا تصرف داشته باشد وگرنه او خودش به عنوان متصرف سابق تلقی می گردد و عدوانی بودن تصرف خوانده عبارت است از تصرفی که بدون اذن و تجاوز به حق غیر است.

اما به نظر می رسد که باید در خصوص سبق تصرفات خواهان نکته ای را ذکر کرد که آن این است که سبق تصرفات خواهان بایستی مشروع و یا قانونی بوده باشد تا بتواند در دعوای تصرف عدوانی ، عدوانی بودن تصرفات خوانده را ثابت نماید و خواهان به وسیله یکی از طرق ادله اثبات دعوا باید سبق تصرفات مشروع و یا قانونی خود را ثابت نماید و صرف تصرف نمی تواند دلیل قانع کننده و معتبری برای اثبات این ادعا باشد هر چند که حقوق دانان به صرف تصرف معتقد هستند و به مشروع یا نامشروع بودن آن توجهی ندارند ، و به نظر می رسد که باید سبق تصرفات مشروع خواهان نامگذاری کرد که در این پایان نامه دلایل این نظر را بیان خواهیم نمود.

دعوای تصرف عدوانی یک تأسیس حقوقی است که از حقوق فرانسه وارد حقوق ایران شده است که در فقه امامیه می توان آن را با قاعده ید که اماره تصرف است تطبیق داد ( هادی ، 1387 ، 245 )، اما برخی معتقدند که چنین دعوایی با این نام در فقه وجود ندارد و قاعده ید نمی تواند مبنای مناسبی برای این دعوا باشد اما به نظر می رسد هر چند این دعوا با چنین نامی در فقه وجود ندارد اما با کمی تأمل می توان دریافت که سابقه این دعوا در فقه اسلامی بسیار کهن تر از حقوق فرانسه است به طوریکه در فقه از تصرف نامشروع و عدوانی بسیار بحث شده و قاعده ید می تواند مبنای بسیار مناسبی برای این دعوا به شمار آید.

در مورد دعوای رفع تصرف عدوانی مبانی حقوقی و فقهی وجود دارد که حقوق دانان اختلاف هایی در این زمینه مطرح کرده اند.

از جمله مبانی حقوقی دعوای تصرف عدوانی عبارتند از:

• دلالت تصرف بر مالکیت: با توجه به ماده 35 قانون مدنی که تصرف را به عنوان مالکیت و دلیل آن برشمرده است، پس می توان گفت که حمایت از مالکیت مستلزم حمایت از تصرف است و حمایت قانون از تصرف سبب این شده است که متصرف از اثبات حق مالکیت خود بی نیاز شود و اقامه دلیل اثبات حق مورد ادعا را به عهده خواهان گذاشته شود.از جمله ایراداتی که در این زمینه مطرح است آن است که حمایت از تصرف منجر به حمایت از غاصب می شود در پاسخ به این ایراد برخی از حقوق دانان گفته اند که بسیار اندک اتفاق می افتد که غاصب از تصرفی که واجد همه شرایط لازم است برخوردار شود تا از حمایت قانونی تصرف بهره مند شود(متین دفتری، 1378، ص236) و حتی اگر فرض شود چنین غاصبی به نحوی از حمایت تصرف برخوردار است باز این امر موجب مختومه شدن دعوا نمی شود زیرا مالک میتواند با طراح دعوای مالکیت مال را از تصرف غاصب خارج نماید برخی گفته اند که طبق قاعده ید که اماره مالکیت است اگر فرض را براین گذاریم که بر اساس ماده 35 قانون مدنی متصرف سابق تصرف سابق خود را اثبات نماید آنگاه بین تصرف دوم که اماره بر مالکیت را داراست و تصرف سابق که طبق اصل استصحاب دلیل مالکیت فعل می باشد تعارض حاصل می گردد ، پاسخی که بر این ایراد داده شده آن است که قاعده ید زمانی اماره مالکیت است که عدوانی نباشد و ایراد دیگری مطرح شده آن است که دعوای رفع تصرف عدوانی از تصرف مادی صرف حمایت می کند و تصرف مالکانه بسیاری از تصرفاتی را که این دعوا حمایت می کند مدنظر قرار نمی دهد و می گویند این مبنا نمی تواند مبنای حمایت از تمامی تصرفات محسوب می شود.(هادی ، 1390، ص169)
• منع دادگستری خصوصی : برای اینکه نظم عمومی در یک جامعه حفظ شود اشخاص نباید مجری حق شخصی خود باشند و اگر حقی از آن ها سلب شود یا مورد تجاوز قرار گرفت فقط مراجع صالحه حق دارند که به احقاق حق و رفع تعویض بپردازند در غیر اینصورت نظم عمومی در یک جامعه سلب می گردد هر چند که در متن هیچ یک از مواد قانونی چنین مطلبی ذکر نشده اما با توجه به مقررات وسیعی که در آیین دادرسی مدنی و کیفری آمده می توان گفت افراد خود نباید شخصا احقاق حق کنند پس با توجه به این مبنا ایراد حمایت از غاصب وارد نخواهد بود زیرا حمایت از تصرف به معنی دلالت بر مالکیت نیست بلکه جامعه برای حفظ نظم عمومی باید چنین شیوه ای را مستقر کند.(طیرانیان، 1392، ص14)

3-اماره مشروعیت تصرف : بر اساس این مبنا حمایت از مدعی در دعاوی تصرف ناشی از تصرف سابق وی به عنوان مالکیت نیست بلکه به عنوان اماره  مشروعیت تصرف است که با سابقه یک ساله واجد اعتبار تلقی شده و استحقاق بقا از آن منتج می شود و موجب حق تعقیب برای مدعی است.(ناصری، 1339، ش 172 به نقل از هادی ، 1390، ص172).

البته ناگفته نماند که برخی از حقوق دانان مبنای چهارمی به نام مبنای منتخب در نظر گرفته اند که نویسندگان حقوقی با توجه به مقتضیات زمان و مکان بر یکی از این مبانی تکیه کرده اند.

در خصوص مبانی فقهی دعوای تصرف عدوانی باید گفت چون این دعوا از حقوق فرانسه وارد حقوق ایران شده است در فقه آن را با قاعده ید تطبیق می دهند.

دو نظر در بین فقهاست که بسیاری از آن ها بر سر آن اختلاف نظر دارند این دو نظر عبارتند از:

• تقدیم استصحاب بر ید: برخی از فقهای امامیه معتقدند هرگاه مالکیت سابق ثابت شود مالکیت فعلی منتفی می گردد مگر اینکه دلیل انتقال مالکیت از ید سابق به ید فعلی موجود باشد و اگر نباشد یدی که سابق تر است مقدم است به دلیل استصحاب (ابن ادریس حلی ، 1270 ، ص195 به نقل از هادی ، 1390،ص207)و برخی ایراد گرفته اند که این افراد مصادره به مطلوب کرده اند.زیرا صرف مسبوق بودن ید سابق موجب ترجیح بر ید فعلی نمی شود.(هادی ،همان ).

2- تقدیم ید بر استصحاب: بیشتر فقها این نظر را قبول دارند و می گویند وقتی اماره باشد نوبت استناد به اصل نمی رسد (طباطبایی یزدی ،1400 ،ص350 به نقل از هادی ،همان) و اماره کاشف از ذوالید بودن متصرف فعلی است که این نظر سازگارتر با قواعد حقوقی است.

از سویی دیگر برخی از حقوق دانان معتقدند که قاعده ید نمی تواند مبنای مناسبی برای دعوای تصرف عدوانی باشد زیرا قاعده ید از تصرفی حمایت می کند که مشروع باشد در حالیکه قواعد آیین دادرسی مدنی از تصرف مادی صرف حمایت می نماید که در این پایان نامه به بررسی مبانی حقوقی و فقهی دعوای تصرف عدوانی و اختلاف نظر حقوق دانان و نقد و ارزیابی و تحلیل آن می پردازیم.

فهرست منابع

1- امامی، سیدحسین، حقوق مدنی، ج1، تهران: کتاب فروشی اسلامیه، 1377.

2- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، چ22، تهران: گنج دانش، 1388.

3- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، حقوق اموال، چ چهارم، تهران: گنج دانش، 1376.

4- جعفری لنگرودی، محمدجعفر،مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج سوم، تهران:گنج دانش، 1378

5- جوهری ، مهدی ، مقایسه دعوای رفع تصرف عدوانی با خلع ید ، چ چهارم ، تهران: فکرسازان ، 1390

6- حمیتی واقف ،احمد علی ،اموال و مالکیت ،چ اول ،تهران : رخسار ،1383

7- خمینی ، روح الله ،ترجمه مباحث حقوقی تحریر الوسیله ، ترجمه آیت الله سید موسوی بجنوردی ، تهران: مجد ، 1392

8- رودیجانی، محمدمجتبی، دعاوی تصرف در حقوق ایران، چ3، تهران: کتاب آوا، 1392.

9- رودیجانی ، محمد مجتبی ، توقیف اموال منقول و غیر منقول در حقوق ایران ، چ اول ، تهران : آوا ، 1389

10- رسائی نیا ، ناصر ،حقوق مدنی(اشخاص،اموال،مالکیت)،چ سوم،تهران: آوار نور ،1389

11- ره پیک ، حسن ، الزامات بدون قرارداد ، چ دوم ، تهران : اطلاعات ، 1381

12- زراعت ، عباس ، قواعد فقه مدنی ، چ دوم ، تهران : جنگل جادوانه ، 1390

13- سلطانی ؛ شهرام ، سادات باریکانی ؛ امیر رضا ، ماهیت حقوقی تصرف عدوانی در قوانین ایران ، چ دوم ، تهران : خرسندی ، 1390

14- شمس، عبدالله، آیین دادرسی مدنی (دوره بنیادین)، ج1، چ16، تهران: اراک، 1390.

15- شمس، عبدالله، آیین دادرسی مدنی (دوره پیشرفته، دکترین)، ج 1، تهران: میزان، 1384.

16- صدری ، محمد ، مبادی فقه و اصول ، چ یازدهم ،تهران: نشر دانش پذیر ، 1388

17- صفایی، سیدحسین، دوره مقدماتی حقوق مدنی، ج1، تهران: میزان، 1387.

18- صفایی ؛ سید حسین ، رحیمی ؛ حبیب الله ، مسئولیت مدنی ( الزامات خارج از قرارداد) ، چ اول ، تهران: مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی ، 1392

19- صدرزاده افشار، سیدمحسن، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، چ چهارم،تهران: جهاد دانشگاهی، 1382.- طیرانیان، غلام رضا، دعاوی تصرف، چ4، تهران: گنج دانش، 1392.

20- عمید،حسن،فرهنگ فارسی عمید،ج 18، تهران : امیرکبیر،1378

21- فکوری نژاد ، محمد ، مقایسه غصب و تصرف عدوانی و آثار آن ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، 1384

22- فصیحی زاده ،علیرضا ،اذن و آثار حقوقی آن ،چ اول ،تهران : دفتر تبلیغات اسلامی ، 1377

23- قاسم زاده ، مرتضی ، الزام ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد ، چ نهم ، تهران: میزان ، 1390

24- کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم کنونی، چ سی و دوم،تهران: میزان، 1390.

25- کاتوزیان ، ناصر ،دوره مقدماتی حقوق مدنی: اموال و مالکیت ، چ بیست و نهم ، تهران : میزان ، 1388 الف

26- کاتوزیان ، ناصر ، اعتبار امر قضاوت شده در دعوای مدنی ، چ نهم ، تهران : میزان، 1392

27- کاتوزیان ، ناصر ، الزامات خارج از قرارداد ، چ هشتم ، تهران : دانشگاه تهران ، 1388ب

28- کریمی ، عباس ، آیین دارسی مدنی ، چ سوم ، تهران : مجد ، 1391

29- متین دفتری، احمد، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، ج اول، چ اول، تهران : مجمع علمی و فرهنگ مجد، 1378.

30- محقق داماد، سیدمصطفی، قواعد فقه بخش مدنی (مالکیت و مسئولیت)، چ چهلم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1392

31- محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی (اصول فقه)، چ سی و هشتم، تهران: دانشگاه تهران، 1388.

32- محمدی ، ابوالحسن ، قواعد فقه ، چ سیزدهم ، تهران : میزان ، 1393

33- محمدی گیلانی، محمد، قضا و قضاوت در اسلام، چ سوم، تهران: عرفان، بی‌تا.

34- مدنی ، جلال الدین ، آیین دادرسی مدنی ، چ اول ، تهران : پایدار ، 1382

35- موسوی بجنوردی ، محمد ، قواعد فقهیه ، ج اول ، چ چهارم ، تهران : مجد ، 1392

36- موسوی مقدم ، محمد ، دعوای خلع ید ( چگونگی طرح ، دفاع و رسیدگی ) ، چ چهارم ، قم : حقوق امروز ، 1392

37- منصور ، جهانگیر ، مجموعه قوانین و مقررات حقوقی ، چ هفتم ، تهران : دوران ، 1384

38- مهاجری ،علی، مبسوط در آیین دارسی مدنی ، ج اول ، چ چهارم ، تهران : فکرسازان ، 1392الف

39- مهاجری ،علی، مبسوط در آیین دارسی مدنی ، ج دوم ، چ چهارم ، تهران : فکرسازان ، 1392ب

40-هادی، حامد، دعوای تصرف عدوانی در قانون آیین دادرسی مدنی ایران، چ اول، تهران:امام صادق (ع)، 1390.

41- ناصری، فرج الله، امارات در حقوق مدنی ایران، بی نا، بی تا ، 1339

42- نیک فر ،مهدی ،قانون مدنی در آراء دیوان عالی کشور ،تهران: کیهان ،1377

43- واحدی،قدرت الله، آیین دادرسی مدنی با لحاظ قوانین جدید ،ج 1،چ اول،تهران:میزان،1377

44- ولویون ، رضا ، اماره تصرف ( قاعده ید ) ، چ دوم ، تهران : جاودانه، 1388

45- معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه ، رویه قضایی ایران در ارتباط با دادگاه های عمومی حقوقی ،  ج سوم ، تهران : جنگل جاودانه ، 1392

46- آل الفقیه ، محمد تقی ، قواعد الفقیه ، دارالاضواء ، چ دوم ، 1407 قمری

47- انصاری، مرتضی مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول (الرسائل) قم: مصطفوی، 1374 هـ ق.

48- ابن ادریس حلی، محمد بن احمد، سرائر الاحکام، تهران: چاپ سنگی، 1270 هـ ق.

49- بحرالعلوم، محمد بن محمد تقی، بلغه الفقهیه، ج3، تهران: مکتبه الصادق، 1400 هـ ق.

50- حرعاملی، محمدبن حسن، وسایل الشیعه، کتاب القطه، باب 3، دار احیاء التراث العربی، بی تا.

51- خمینی ، روح الله ، الرسائل ، ج اول ، تهران: چاپ سنگی، 1385

52- رشتی، میرزا حبیب الله، کتاب الغضب، تهران: سنگی

53- طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، عروه الوثقی، ج 3، حاشیه نویسی روح الله خمینی، قم :مکتبه الوجدانی،1342قمری

54- طوسی، ابوجعفرمحمدبن حسن بن علی، معروف به «شیخ طوسی»، المبسوط، ج3، قم:جامعه مدرسین 1351  هـ ق.

55- محقق حلی ، جعفر بن حسن ، شایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام ، نجف : مطبعه الاداب ، 1916 م

56- مکارم شیرازی ، ناصر ، القواعد الفقیه ، ج اول ، چ سوم ، قم: مدرسه الامام امیر المؤمنین ،1411قمری

57- موسوی بجنوردی ، محمد ، قواعد الفقهیه ، ج چهارم ، قم: مدرسه الامام امیر امؤمنین ، 1389

58- نائینی، محمدحسین، فوائد الاصول، ج3، قم: جامعه المدرسین، و اجود التقریرات، ج 2. 1396

59- نراقی ، ملا احمد ، مستند الشیعه ، ج دوم ، تهران : چاپ سنگی ، 1273 قمری

60-colin et capitant traite droit civil T.2-1959

61-hebraud.action possessoires . Repetoire de procedure civil et coommerciale

T 2.1959

62- نعیمی ، مرتضی ، آیین دادرسی مدنی ، جزوه درسی ،انزلی : دانشگاه آزاد انزلی ، 1388

63- کمالوند ، امیر ، جزوه آیین دادرسی مدنی ، تهران : دادآفرین، 1392

64- سعادت مصطفوی، سیدمصطفی، جزوه درسی قواعد فقه 1، تهران : دانشگاه امام صادق (ع)، 1384.

65- ابهری ،حمید  ؛ اکبری، مریم ،آیین دادرسی مربوط به دعاوی تصرف عدوانی ،مجله علمی –پژوهشی حقوق خصوصی ،1390 ،دوره پاییز و زمستان ،هشتم ، ش2 ،53

66- شریعت ، احمد ، بحثی در اطراف قانون جلوگیری از تصرف عدوانی ، مجله حقوقی داگستری ، 1351 ،ش 1 ، 1

67- جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ، غصب ، مجله علمی- پژوهشی ، 1349 ،پاییز، ش3 ، ص82

68- محمد حسینی طرقی، مرتضی ،جستاری در قاعده ید(اماره تصرف)،ماهنامه کانون ،تیر و مرداد 1384،دوره دوم ، ش57  ،155

69- مصدق ، محمد ، دعاوی تصرف عدوانی ،مزاحمت ،و ممانعت از حق در قانون ،مجله علمی – پژوهشی حقوق خصوصی ،1383 ،فروردین و اردیبهشت،سال هشتم ، ش43  ، صص 7-6

70- هادی ، حامد ؛ حیاتی ، عباس ، مبانی دعوای رفع تصرف عدوانی در حقوق ایران ( با مطالعه تطبیقی در فقه امامیه و حقوق فرانسه ) ، معارف اسلامی و حقوق ، 1387 ، پاییز و زمستان ،دوره نهم ، ش 2 ، صص 260-245