مبانی نظری و پیشینه پژوهشی اشتباه در حقوق و مفهوم آن

با سحافایل در خدمت شما هستیم با «پیشینه پژوهشی و تحقیق و مبانی نظری اشتباه در حقوق و مفهوم آن» که بطور کامل و جامع به این مبحث پرداخته و نیاز شما را به هرگونه جستجوی بیشتری برطرف خواهد نمود.

توضیحات: فصل دوم پایان نامه کارشناسی ارشد (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)

همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه
توضیحات نظری کامل در مورد متغیر
پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه
رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب
منبع :انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)
نوع فایل:WORD و قابل ویرایش با فرمت doc

 

فهرست محتوا

مقدمه:. ‌

بخش نخست: شناخت موضوع. 13

فصل نخست: تاریخچه اشتباه.. 14

گفتار نخست: تاریخچه اشتباه در حقوق روم.. 14

گفتار دوم: تاریخچه اشتباه در حقوق فرانسه.. 24

گفتار سوم: تاریخچه اشتباه در حقوق انگلیس.. 30

گفتار چهارم: تاریخچه اشتباه در حقوق ایران.. 41

مبحث اول: تاریخچه اشتباه قبل از ورود اسلام به ایران.. 41

مبحث دوم: تاریخچه اشتباه بعد از ورود اسلام به ایران.. 46

بند اول- دوران حاکمیت فقه و فقها.. 47

بند دوم- دوران حاکمیت قانون و مجلس.. 49

فصل دوم: مفاهیم و تعاریف.. 57

گفتار نخست: مفهوم اشتباه.. 59

مبحث نخست: مفهوم لغوی.. 59

مبحث دوم: مفهوم اصطلاحی.. 62

گفتار دوم: مفاهیم مرتبط.. 71

مبحث اول: جهل.. 72

بند نخست- مفهوم جهل.. 72

بند دوم- تفاوت اشتباه و جهل.. 80

مبحث دوم: شبهه.. 81

بند نخست- مفهوم شبهه.. 81

بند دوم- تفاوت اشتباه و شبهه.. 83

مبحث سوم: مفاهیم دیگر.. 83

بند نخست- خطاء.. 83

بند دوم- غلط.. 85

بند سوم- سفه (سفاهت).. 86

بند چهارم- حمق (حماقت).. 88

بند پنجم- سهو.. 89

بند ششم- غفلت.. 90

بند هفتم- غرور و غبن.. 91

 

بند هشتم- تردید.. 92

بند نهم- وهم و ابهام.. 93

بند دهم- نسیان.. 94

گفتار سوم: موضوع معامله.. 95

مبحث نخست: موضوع تعهد.. 96

مبحث دوم: مورد معامله (موضوع معامله).. 99

مبحث سوم: خود موضوع معامله.. 104

بند نخست‏- نظرية نوعي (مكتب مادي).. 108

بند دوم- نظریة شخصی.. 122

بند سوم- نظریة مختلط.. 128

فصل سوم: تقسیمات اشتباه (اقسام اشتباه).. 133

گفتار نخست: تقسیمات اشتباه در حقوق ایران.. 134

مبحث نخست: تقسیمات اشتباه بر حسب ماهيت آن (متعلَّق آن).. 135

بند نخست- اشتباه حکمی.. 136

الف- ادله عذر نبودن اشتباه.. 139

ب- ادله عذر ‌بودن اشتباه.. 141

بند دوم- اشتباه موضوعي.. 153

الف- اشتباه در موضوع معامله.. 154

ب- اشتباه در شخص طرف معامله.. 154

ج- اشتباه در نوع معامله.. 155

د- اشتباه در انگيزه.. 156

ﻫ- اشتباه در جهت.. 157

مبحث دوم: تقسیمات اشتباه بر حسب اثر آن.. 158

بند نخست- اشتباهات موجب بطلان.. 160

بند دوم- اشتباهات موجب خيار.. 163

بند سوم- اشتباهات بي‌اثر.. 164

گفتار دوم: تقسيمات اشتباه در حقوق فرانسه.. 166

مبحث نخست: تقسيم اشتباه بر حسب ماهيت آن.. 168

مبحث دوم: تقسيم اشتباه بر حسب اثر آن.. 170

بند نخست- اشتباه مانع.. 170

بند دوم- اشتباه عيب رضايت.. 171

بند سوم- اشتباه بي‌اثر.. 172

گفتار سوم: تقسیمات اشتباه در حقوق انگلیس.. 173

مبحث نخست: تقسیمات اشتباه بر حسب مشترک، دوجانبه و يکجانبه بودن آن.. 175

بند نخست- اشتباه مشترک.. 176

بند دوم- اشتباه دوجانبه.. 178

بند سوم- اشتباه يکجانبه.. 179

مبحث دوم: تقسيمات اشتباه بر حسب تأثير آن.. 180

بند نخست- اشتباه موجب قابليت ابطال.. 180

بند دوم- اشتباه موجب بطلان.. 182

بخش دوم: مبانی و آثار و شرایط تأثیر اشتباه در موضوع معامله. 186

فصل نخست: اراده بهعنوان مبنای تأثیر اشتباه.. 188

گفتار نخست: تحلیل اراده.. 189

مبحث نخست: ماهیت اراده.. 191

بند نخست- ماهیت فلسفی و کلامی اراده.. 191

بند دوم- ماهیت روانی و اخلاقی اراده.. 202

مبحث دوم: تحلیل حقوقی اراده.. 207

بند نخست- اجزای اراده.. 207

الف- رضا.. 210

ب- قصد.. 216

بند دوم- تحلیل اراده.. 225

گفتار دوم: قواعد مبتنی بر اراده.. 231

مبحث نخست: تبعیت عقد از قصد.. 231

مبحث دوم: تجارت عن تراض.. 244

مبحث سوم: شرط ضمنی.. 252

گفتار سوم: تأملاتی درخصوص اراده.. 263

مبحث نخست: اقسام اراده.. 263

مبحث دوم: حاکمیت اراده و آزادی قراردادها.. 271

مبحث سوم: محدودیتهای اصل حاکمیت اراده.. 274

مبحث چهارم: عیوب اراده.. 277

بند نخست- عیوب مانع قصد.. 281

بند دوم- عیوب مانع رضا.. 281

بند سوم- عیوب مانع کمال رضا.. 284

فصل دوم: قاعده لزوم تطابق ایجاب و قبول بهعنوان مبنای تأثیر اشتباه.. 285

گفتار نخست: تطابق دو اراده در حقوق ایران.. 285

مبحث نخست: تبیین قاعده تطابق ایجاب و قبول.. 285

مبحث دوم: قلمروی قاعده.. 293

گفتار دوم: تطابق دو اراده در حقوق انگلستان.. 299

فصل سوم: مباني و قواعد اخلاقي.. 304

گفتار نخست: قاعدة اخلاقي و اشتباه.. 306

گفتار دوم: حسن نيّت و سوء نيّت.. 312

گفتار سوم: رفتارهاي غير اخلاقي طرف ديگر.. 326

مبحث نخست: تدليس.. 327

مبحث دوم: توصيف خلاف واقع.. 339

مبحث سوم: سكوت.. 342

مبحث چهارم: تقصير طرف ديگر.. 345

فصل چهارم: نظريه‌هاي ديگر.. 347

گفتار نخست: لاضرر.. 347

مبحث نخست: لاضرر يا شرط ضمني بهعنوان مبناي خياراتي مانند عيب و غبن.. 348

مبحث دوم: جبران خسارت در حقوق انگلستان و فرانسه.. 354

بند نخست- اصلاح.. 359

بند دوم- فسخ.. 360

بند سوم- رد اجرای عین تعهد.. 362

گفتار دوم: نظریة ساوینی.. 363

گفتار سوم: نظریة ایرینگ.. 365

گفتار چهارم: تقدم اشاره یا وصف.. 368

گفتار پنجم: نظریة علت تعهد.. 370

گفتار ششم: مصالح دیگر.. 373

فصل پنجم: شرايط تأثیر اشتباه.. 378

گفتار نخست‏: اساسي بودن اشتباه.. 378

مبحث نخست: مفهوم اساسي بودن اشتباه.. 379

مبحث دوم: ملاكهاي تشخيص.. 386

مبحث سوم: اشتباه غير اساسي.. 391

گفتار دوم: وقوع در قلمروي تراضي.. 392

گفتار سوم: قابل بخشش بودن اشتباه.. 400

گفتار چهارم‏: ساير شرايط.. 405

مبحث نخست: شرايط عمومي.. 405

مبحث دوم: شرايط اثباتي اشتباه.. 408

بند نخست- محتمل بودن صدق دعواي اشتباه.. 410

بند دوم- متعارف و معقول بودن اشتباه.. 411

نتیجه:.. 413

کتابنامه:.. 420

منابع فارسی420

منابع عربی425

منابع فرانسوی433

منابع انگلیسی436

 

مقدمه:

اشتباه در موضوع معامله از جمله موضوعات حقوقی است که بیشتر از آن که درخصوص آن تحقیق جامع و کاملی انجام گرفته باشد، تصوّر و هرازگاهی توهّم انجام چنین تحقیقاتی درخصوص آن وجود دارد. این امر تنها محدود به چند بحث حقوقی خاص نمی­شود، بلکه بحث­های مختلفی در حقوق وجود دارد که به­نادرستی تصوّر می­شود درخصوص آن­ها، بحث­های لازم انجام شده است. عمده مباحث مطرح در این تحقیق مانند تاریخچه اشتباه، بحث اراده، قاعده جهل به قانون رافع مسؤولیت نیست، عذر بودن اشتباه و مبانی و آثار اشتباه نیز از جمله این مباحث هستند.

اشتباه به­عنوان یک عیب اراده در اعمال حقوقی (عقد و ایقاع)، می­تواند محل بحث­های مختلفی باشد. عیوب اراده صرف­نظر از تعداد آن­ها، دارای آثار مختلفی هستند. اثر هر عیب رابطه مستقیمی با تأثیر آن عیب بر اجزاء اراده دارد. چنان­که می­دانیم در حقوق ایران، به­تبع فقه امامیه، اراده مشتمل بر دو عنصر قصد و رضا می­باشد. ویژگی هر یک از این دو عنصر از جمله منجّز بودن قصد و مشکک بودن رضا، در متعیّن شدن نوع اثر عیب اراده و از جمله اشتباه نقش اساسی دارد. توضیح آن­که اگر عیب اراده بر قصد نازل آید، چون قصد دائر مدار بودن یا نبودن است، این عیب در صورت تأثیر، قصد را از میان برمی­دارد و بنابراین باعث بطلان قرارداد و یا احیاناً بطلان ایقاع می­گردد. این درحالی است که رضا به­واسطه مشکک بودن، در مواجه با عیوب اراده یا از اساس از میان می­رود و یا به­صورت معیوب و حداقلی باقی می­ماند. اثر عیب اراده در فرض نخست، منجر به عدم نفوذ قرارداد می­گردد مانند معاملات اکراهی و در فرض دوم، اثر عیب اراده مانند بسیاری اشتباهات، ایجاد خیار فسخ می­باشد. بنابراین اشتباه به­عنوان مهم­ترین عیب اراده، چه به­لحاظ تعدد اثر و چه از جهت مبتلابه­ترین عیب اراده و چه به­خاطر پیچیدگی­های ذاتی آن، که بیش­ترین بحث­ها را در نظام­های حقوقی مختلف به خود اختصاص داده است، دو اثر به شرح بالا، بر اراده به­جا می­گذارد.

بررسی آثار و احکام اشتباه بر مبنای نوع تأثیر آن بر اراده، در حقوق ایران از جانب فقها و حقوق­دانان، منجر به­ایجاد یک مبنای قوی، دامنه­دار، قاعده­مند و البته پرادعا، به نام مبنا یا نظریة اراده گشته است. موقعیت فربه اراده در علوم اسلامی دیگر مانند کلام و فلسفه و اصول و نیز پیشینه تاریخی اراده، بی­تأثیر در این جایگاه نظریة اراده نمی­باشد. تشابه معنادار فقه امامیه با سایر فقه­های اسلامی (مذاهب چهارگانه) در این زمینه، بر این ادعا صحه می­گذارد.

این درحالی است که در حقوق کنونی فرانسه، مبنای اراده گرچه مورد احترام می­باشد، ولیکن آثار و احکام آن صرفاً تابعی از این مبنا نمی­باشد، بلکه مبانی دیگر مانند مبنای اخلاقی در جعل احکام و آثار اشتباه نقش­آفرینی می­کنند. مسأله وقتی پیچیده­تر می­گردد که توجه داشته باشیم در حقوق انگلستان به­رغم توجه حداقلی به مبنای اراده و اخلاق، مصلحت و مبنای غالب، نظم قراردادی و مصالح اجتماعی می­باشد.

این­که آثار و احکام اشتباه در موضوع قرارداد تابع کدام یک از این سه مبنا باشد؟ و نوع کنش و واکنش­های هر یک از این سه مبنا بر یکدیگر به چه نحو باید اداره و توجیه گردد؟ کدام یک جامع مصالح مختلف لازم­الرعایه می­باشد؟ و یا حداقل کدام مبنا در این خصوص مناسب­تر می­باشد؟ و سؤال­های متعدد دیگری، دغدغه این تحقیق می­باشد.

اهمیت زاید­الوصف اراده و این­که آثار و احکام اشتباه در هر یک از سه نظام حقوقی، کم و بیش تابعی از اراده می­باشد، نگارنده را بر آن داشت تا سیر تاریخی اشتباه را در دامن مباحث اراده پی­گیرد. در این سیر تاریخی به تفوّق بلامنازع حقوق ایران باستان بر حقوق رومیان، درخصوص اصل رضایی بودن قراردادها پی­بردیم. بررسی سیر تاریخی اراده و اشتباه، در طول سده­های مختلف و در کلام بزرگان هر عصر، اگرچه کار زمان­بر و طاقت فرسایی بود ولیکن اعتقاد به مثمر ثمر بودن چنین رویکردی نویسنده را سخت بر انجام این مهم واداشت. به­اعتقاد نگارنده، اگر ماحصل این تحقیق اثبات متأثر شدن حقوق مغرب زمین در زمینه شناسایی حداکثری اراده و اصل رضایی بودن قراردادها از حقوق اسلام باشد و اگر این تحقیق توانسته باشد تقدم مبانی اشتباه در حقوق اسلام را در قالب دو قاعده «العقود تابعه للقصود» و «لاضرر و لاضرار فی الاسلام» بر حقوق مغرب زمین اثبات کند، خود کار سترگی است که دعوی آن نیز، غرورآمیز است.

بااین­حال حقوق­دانان فرانسوی و انگلیسی در دو سه قرن اخیر، در یک سیر تاریخی قابل پیش­بینی، با دقت و تأکید بر مصالح مختلفی مانند مصلحت طرف دیگر اشتباه، نظم قراردادی، استحکام معاملات، انصاف و حسن نیّت، در زمینه اشتباه بر مسائلی تکیه کردند که اغلب مورد غفلت و یا انکار حقوق­دانان و فقهای ما واقع شده است. اگرچه برخی از این مسائل مانند استقلال قاعدة اخلاقی در جعل آثار و احکام اشتباه در حقوق فرانسه، با توجه به مبانی حقوقی ما نوعی افراط و مردود تلقّی می­شود ولیکن بی­توجهی به قاعدة اخلاقی و برخی مصالح دیگر نیز نمی­تواند شایسته نظام حقوقی ایران و اسلام باشد. هرچند توجه خارج از اندازه حقوق­دانان انگلیسی به اراده ظاهری و عقود تشریفاتی به کام فقها و حقوق­دانان ما خوش نمی­آید ولیکن برای رسیدن به نقطه مطلوب، غفلت از دغدغه­های نظام حقوقی انگلستان درخصوص نظم قراردادی نیز، نوعی خوش خیالی است.

امید است این تحقیق نقطه عطفی در نگرش به مبانی قراردادها و به­طور خاص مبنای اشتباه در قراردادها باشد. باید در عین احترام به پیشینه پرطمطراق و پرافتخار فقه و حقوق خود و تکیه بر مبنای اراده به­عنوان مهم­ترین مبنا، با گشاده­دستی از مزایای مبانی جدید نظام­های حقوقی دیگر مانند قاعده اخلاقی و مصلحت نظم قراردادی استقبال کرد و این مبانی را در حد امکان با مبانی و قواعد مستحکم نظام خود همراه و هم­زاد کرد؛ چراکه به قول خواجه شیراز

«حافظ ار خصم خطا گفت نگیریم بر او                    ور به حق گفت جدل با سخن حق نکنیم»

باید هوشیار بود که نه دل کندن از عقل گذشتگان و رویه فقها، ما را به­ هراس اندازد و نه غره شدن بر عقل خود بنیاد مغرب زمین و آرای حقوق­دانان ایشان، ما را فریب دهد.

2) درخصوص پیشینه تحقیق به نظر می­رسد تاکنون تحقیق جامع و کاملی در این خصوص صورت نگرفته است. در کتب حقوقی اگرچه فصل­ها و یا گفتارهایی به این موضوع اختصاص یافته است، لیکن به­اقتضای محدودیت­های این کتب، این مباحث نتوانسته­اند چندان وارد ابعاد مختلف مسأله شوند و لذا از ارائه نظریه­ای جامع در این خصوص باز مانده­اند. در ارتباط با مقالات حقوقی به­رغم نگاشته شدن چندین مقاله، تنها مقاله ارزشمند، مقاله استاد دکتر صفایی تحت عنوان «اشتباه در خود موضوع معامله در حقوق ایران و فرانسه» می­باشد. در تحقیقات و رساله­های دانشگاهی نیز بجز رساله آقای محمد دمرچیلی با عنوان «اشتباه در موضوع معامله» در مقطع کارشناسی ارشد، تحقیق دیگری در این خصوص صورت نگرفته است، که البته از این تحقیق هم، با وجود نقاط قوت آن، به اقتضای محدودیت­های مقطع تحصیلی آن و نیز پرداختن به کلیات، نمی­توان انتظار عمیق شدن در مبانی و آثار اشتباه در موضوع قرارداد را داشت. البته به­طورکلی، تحقیقات و رساله­های نسبتاً زیادی در زمینه اشتباه، چه در حقوق مدنی و چه در حقوق کیفری، انجام یافته است ولیکن با کمال تواضع باید مدعی شد جز رساله آقای دکتر سعید محسنی با عنوان «اشتباه در شخص طرف قرارداد با مطالعه تطبیقی در فقه اسلامی، حقوق ایران و فرانسه»، دفاع شده در دانشگاه امام صادق (ع)، هیچ یک از آن­ها نتوانسته است، تحقیقی جدید و دقیق و در عین حال تحلیلی – فقهی ارائه دهد. با اعتراف به نقاط قوت بسیار این رساله و البته استفاده از آن، این تحقیق در تلاش است خود را از چندین جهت نسبت به این رساله و سایر تحقیقات در این زمینه متمایز سازد.

در کتب حقوقی تدوین شده در این خصوص تنها اثر انتشار یافته و البته ارزشمند، کتاب «مبانی نظری جهل و اشتباه و آثار آن در اعمال حقوقی» اثر سیّد محمد صادق موسوی می­باشد، که در تدوین این تحقیق از آن بهره کافی برده شده است. در فقه نیز، چنان­که خواهیم، دید چون اساساً فقها نظریة اشتباه را مستقل بحث نکرده­اند، نه­تنها شاهد تحقیق مستقل و کاملی در این خصوص نیستیم، بلکه حتی بحث یا گفتار مستقلی نیز در کتب فقهی معاملات در این زمینه دیده نمی­شود.

در حوزه حقوق خارجی نیز مسأله تا حد زیادی البته با تفاوت سطح به همین صورت است. توضیح آن­که گرچه حقوق­دانان فرانسوی و انگلیسی زبان در زمینه اشتباه، تحقیقات خوبی انجام داده­اند و دکترین و رویه قضایی ایشان در مقایسه با دکترین و رویه قضایی ایران از حجم بیشتری دراین زمینه برخوردار است، لیکن کمتر تحقیقی به مقایسه مبانی اشتباه در سه نظام حقوقی مختلف، به­شکلی که در این تحقیق خواهد آمد، پرداخته است. مهم­ترین کتب تدوین شده در زمینه اشتباه در حقوق فرانسه، کتاب «مفهوم اشتباه در حقوق موضوعه کنونی» اثر استاد شهیر جک گِستَن و در حوزه زبان انگلیسی، کتاب «اشتباه در قرارداد، یک مطالعه در حقوق تطبیقی» اثر ادوین س. مکییَج می­باشد که در تحقیق فعلی به اقتضای نیاز از آن­ها استفاده شده است.

3) مهم­ترین سؤالات این تحقیق این است که مبنای جعل حکم و اثر اشتباه در موضوع معامله چیست؟ و چرا؟ بعد از این چندین سؤال دیگر مطرح می­شود. آیا این مبنا لزوماً باید واحد باشد؟ آیا مبنای اشتباه در موضوع معامله در حقوق فرانسه و انگلستان متفاوت با حقوق ایران است؟ چرا؟ آیا می­توان مبانی حقوقی ایشان را در زمینه اشتباه با مبانی حقوقی خود جمع کرد؟ چگونه؟ آیا تغییر مبنای اشتباه، در اثر اشتباه تأثیر­گذار است؟ و یا اثر اشتباه فارغ از نوع مبنای آن یکی است؟ و در نهایت کدام مبنا بهتر می­تواند جوانب مختلف اشتباه را اعم از مصلحت طرفین و نظم قراردادی و انصاف و عدالت توجیه کند؟ آیا اراده و نوع تلقّی حقوق­دانان درخصوص دامنه و محدودیت­های آن در زمان­های مختلف تأثیری در مبنای اشتباه داشته است؟

4) بر اساس این سؤالات چند فرضیه اصلی قابل طرح است:

1- مبنای اشتباه در حقوق ایران متفاوت با مبنای اشتباه در حقوق فرانسه و انگلستان می­باشد.

2- اثر اشتباه در حقوق ایران به شدت متأثر از مبنای اراده است به این نحو که اگر اشتباه قصد را از میان بردارد، سبب بطلان و اگر رضا را مخدوش کند، سبب خیار فسخ می­گردد.

3- مبنای اشتباه در حقوق ایران (البته با نگاه محافظه­کارانه و به­دور از تأثیر آن از حقوق خارجی) می­تواند دو امر باشد، یکی عیب اراده و دیگری عیب تراضی.

4- مبانی اشتباه در حقوق فرانسه و حقوق انگلستان، اگرچه می­توانند مبنای اصلی حقوق ایران یعنی اراده را تاحدی به­خصوص در حوزه اثباتی اشتباه، متأثر سازند ولیکن نمی­توانند در عرض آن نقش آفرینی کنند.

5- صرف­نظر از مبنای عیب تراضی که در هر سه نظام حقوقی به­نحوی وجود دارد، هیچ یک از سه مبنای دیگر نمی­تواند به­تنهایی تمام جوانب اشتباه را توجیه و تفسیر کند.

6- تغییر نگاه حقوق­دانان به­خصوص در حقوق مغرب زمین به مسأله اراده و دامنه و محدودیت­های آن، در تغییر مبانی اشتباه تأثیرگذار بوده است.

در کنار این سؤال­ها و فرضیه­ها، سؤال­ها و فرضیه­های متعدد مرتبط دیگری نیز قابل طرح و بحث است که در این مختصر نمی­توان به تمام آن­ها اشاره کرد.

5) درخصوص روش تحقیق باید گفت در این تحقیق بیشتر از منابع کتاب­خانه­ای استفاده شده است. این منابع اعم از کتاب، پایان­نامه و مقاله می­باشد. در استفاده از برخی کتب (به­ویژه کتاب­های عربی) هرازگاهی تکیه بر نسخه دیجیتالی آن کتب شده است. استفاده از منابع اینترنتی نیز مورد غفلت واقع نشده است. درهرحال، بجز در مواردی معدود، در اغلب موارد تلاش بر آن بوده است که از نسخه اصلی و جدید منابع استفاده شود. در این تحقیق اساس کار بر تجزیه و تحلیل مطالب بر اساس منطق حقوقی بوده است. در این مسیر از روش تاریخی، برای عمق دادن به تحلیل­ها و از روش لفظی برای دقت بخشیدن به استدلال­ها غفلت نشده است. هیچ یک از بحث­های تاریخی و لفظی و احیاناً استدلال­های منطقی، ما را از استدلال­های فقهی و حقوقی غافل نکرده است. در هر بحث سعی بر آن بوده است بعد از پرداختن به تعریف لفظی و اصطلاحی (در صورت نیاز)، موضع حقوق موضوعه و سپس دکترین و نیز رویه قضایی را در آن خصوص به­دقت مورد بررسی و نقد قرار دهیم. در این روند بعد از تبیین مسأله در حقوق ایران به بررسی حقوق فرانسه و سپس حقوق انگلستان (بجز در چند مورد که اهمیت مطالب در حقوق انگلستان، مقتضی تقدم این حقوق در بحث بوده است)، پرداخته شده است. بررسی اقوال فقها و استدلال­ها و استنباط­های ایشان نوعاً در ذیل حقوق ایران مورد بحث واقع شده است. تلاش بر آن بوده است که مباحث مطرح در هر گفتار، در پایان آن گفتار مورد جمع­بندی قرار گیرد و موضع حقوق ایران درخصوص دکترین و رویه قضایی حقوق خارجی، در همان قسمت بررسی گردد.

 

فهرست منابع

منابع فارسی:

 

کتب:

• احمدوند، ولی­الله؛ پارساپور، محمد باقر؛ قربانی لاچوانی، مجید و محمودی، اصغر؛ حقوق قراردادها در اروپا، ج1، چاپ اول، مؤسسه انتشاراتی جهان جام جم، سال
• اسکيني، ربيعا؛ حقوق تجارت، ورشکستگي و تصفيه امور ورشکسته، چاپ چهارم، سمت، 1380.
• امامی، سیّد حسن؛ حقوق مدنی، ج1، چاپ نوزدهم، کتابفروشی اسلامیه، بهار 1377.
• امامي، سيّد حسن؛حقوق مدني، ج2، چاپ چهاردهم، کتابفروشی اسلامیه، مهر
• امامی، سیّد حسن؛ حقوق مدنی، ج4، چاپ پانزدهم، کتابفروشی اسلامیه، بهار 1377.
• امیری قائم­مقامی، عبدالمجید؛ حقوق تعهدات؛ اعمال حقوقی -تشکیل عقد، ج 2، چاپ اول، نشر میزان، پاییز 1378.
• بادامچی، حسین؛ آغاز قانون­گذاری؛ تاریخ حقوق بین النهرین باستان، انتشارات طرح نو،
• بروجردی عبده، محمد؛ حقوق مدنی؛ به­کوشش محمدرضا حسینی، چاپ اول، انتشارات مجد، 1380.
• بهرامی احمدی، حمید؛ کلیات حقوق و قراردادها؛ حقوق مدنی(3)، چاپ اول، نشر میزان، پاییز
• پادفیلد، س. ف؛ حقوق انگليس به زبان ساده، ترجمه صفر بیگ زاده آروق، ج1، چاپ نخست، نشر حقوق­دان، زمستان 1377.
• پولانزاس، ن. آر؛ فلسفة حقوق، ترجمه نجاد علي الماسي، چاپ اول، نشر ميزان، تابستان 1386.
• جعفری تبار، حسن؛ مبانی فلسفی تفسیر حقوقی، چاپ اول، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1383.
• جعفري لنگرودي، محمد جعفر؛ دائره المعارف حقوق مدنی و بازرگانی، ج1.
• جعفری لنگرودی، محمد جعفر؛ دوره حقوق مدني؛ حقوق تعهدات، چاپ سوم، کتابخانه گنج دانش، 1378
• .
• جعفری لنگرودی، محمد جعفر؛ مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج1 و 5، چاپ اول، کتابخانه گنج دانش، 1378.
• جعفری لنگرودی، محمد جعفر؛ مجموعه مُحشّی قانون مدنی، چاپ اول، کتابخانه گنج دانش، 1379.
• حائري شاهباغ، سيّد علي؛ شرح قانون مدني، ج1، چاپ اول، انتشارات گنج دانش، 1376.
• خادم، علی؛ عدالت در انگلستان، بی‌جا، بی­تا.
• خمینی، روح­الله؛ طلب و اراده، ترجمه و شرح احمد قهری، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1362.
• دهخدا، علی اکبر؛ لغت نامه دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران، اردیبهشت 1338.
• سيمايي صرّاف، حسين؛ شرط ضمني؛ پژوهشي تطبيقي در فقه، قانون مدني ايران و حقوق خارجي، چاپ اول، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، بوستان کتاب، قم، 1380.
• شایگان، سیّد علی؛ حقوق مدنی، به­کوشش محمدرضا بندرچی، چاپ اول، انتشارات طه، قزوین، 1375.
• شهیدی، مهدی؛ تشکیل قراردادها و تعهدات، ج1، چاپ اول، نشر حقوقدان، پاییز 1377.
• صفایی، سیّد حسین؛ حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، ج2، چاپ اول، نشر میزان، 1382.
• صفایی، سیّد حسین؛ درآمدی بر حقوق تطبیقی و دو نظام بزرگ حقوقی معاصر، چاپ اول، نشر دادگستر، تهران، زمستان
• صفايي، سیّد حسين؛ عادل، مرتضی؛ کاظمی، محمود و میرزا نژاد، اکبر؛ حقوق بيع بين المللي با مطالعه تطبیقی، چاپ نخست، انتشارات دانشگاه تهران،
• عدل، مصطفی؛ حقوق مدنی، به­کوشش محمدرضا بندرچی، چاپ اول، انتشارات بحرالعلوم، قزوین،
• فلیپ لوی، ژان و کاستادلو، آندره؛ تاریخ حقوق تعهدات، مترجم رسول رضایی، چاپ اول، انتشارات مهر و ماه نو، 1386.
• قنواتی، جلیل؛ وحدتي شبيري، سيّد حسن و عبدي­پور، ابراهيم؛ حقوق قراردادها در فقه امامیه، ج1، چاپ اول، سمت، تهران، تابستان 1379.
• کاتبی، حسینقلی؛ حقوق مدنی، عقود و تعهدات و الزامات، انتشارات مدرسه عالی بازرگانی، چاپ اول، تهران، 1352.
• كاتوزيان، ناصر؛ اثبات و دليل اثبات، ج1، چاپ دوم، نشر ميزان، 1382.
• كاتوزيان، ناصر؛ اعمال حقوقی، چاپ نهم، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، 1383.
• کاتوزیان، ناصر؛ الزامات خارج از قرارداد: ضمان قهری، مسؤولیت مدنی، ج1، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، 1378.
• کاتوزيان، ناصر؛ ايقاع، حقوق مدني، چاپ سوم، نشر ميزان، بهار
• كاتوزيان، ناصر؛ عقود معين، ج1، چاپ هفتم، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، 1378.
• كاتوزيان، ناصر؛ فلسفة حقوق، شرکت انتشار،
• كاتوزيان، ناصر؛ قانون مدني در نظم حقوقي كنوني، چاپ هفتم، نشر میزان، زمستان 1381.
• کاتوزیان، ناصر؛ قواعد عمومی قراردادها، ج1، چاپ چهارهم، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، 1376.
• کاتوزیان ناصر؛ قواعد عمومی قراردادها، ج2، چاپ سوم، شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا، خرداد 1371.
• كاتوزيان، ناصر؛ قواعد عمومي قراردادها، ج5، چاپ دوم، شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا، 1376.
• کاتوزيان، ناصر؛ مقدمه علم حقوق، چاپ سوم، انتشارات دانشکده علوم اداری و مدیریت بازرگانی، مهر1352.
• كيهاني، منصور؛ حقوق روم، تعهدات، ج 1، چاپ تابان، تهران، 1342.
• محمدی، ابوالحسن؛ قواعد فقه، چاپ دوم، نشر یلدا، 1374.
• محمودیان، علی اکبر؛ نمودار تاریخی ایران و جهان، انتشارات مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب.
• معین، محمد؛ فرهنگ معین، ج1، موسسه انتشارات امیر کبیر، 1371.
• موراوتز، توماس؛ فلسفة حقوق، ترجمه بهروز جندقي، چاپ اول، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، بهار 87.
• موسوی، سیّد محمد صادق؛ مبانی نظری جهل و اشتباه و آثار آن بر اعمال حقوقي، چاپ اول، مؤسسه انتشارات اميرکبير، تهران، 1382.
• میر محمد صادقی، حسین؛ مروري بر حقوق قراردادها در انگلستان، چاپ اول، نشر حقوق­دان، زمستان 1377.
• مير محمد صادقي، حسين؛ مسائل تحليلي از حقوق قراردادها در انگلستان؛ ترجمه و توضيح، چاپ نخست، نشر میزان، بهار 1382.
• نوری، محمد علی؛ ترجمة قانون مدنی فرانسه، مواد 1101 – 1386، چاپ اول، کتابخانه گنج دانش، 1380.
• ویکو، ژرژول؛ تاریخ فلسفه حقوق، ترجمه جواد واحدی، چاپخانه بانک بازرگانی ایران،
• ويل­دورانت، لذات فلسفه، ترجمه عباس زرياب خوئي، چاپ پانزدهم، شركت انتشارات علمي و فرهنگي، بهار1383.
• هیات پژوهش­گران کاواندیش، نظام حقوقی انگلستان، ترجمه نسرین مهرا، چاپ اول، بنیاد حقوقی میزان، تهران، بهار1387.

 

مقالات:

• اوصياء، پرويز؛ تدلیس، مطالعه تطبيقي در حقوق فرانسه، انگليس، اسلام و ايران، تحولات حقوق خصوصي، انتشارات دانشگاه تهران، آذر ماه 1371.
• برنجکار، رضا؛ اراده و تأثیر آن در کیفر جرم از دیدگاه ارسطو، مجلة مجتمع آموزشی عالی قم، سال سوم، شماره دهم، پاییز
• برنجکار، رضا؛ ماهیت اراده در آثار اسپینوزا، نامة مفید، شماره41، فروردین و اردیبهشت 1383.
• توکلی، غلامحسین؛ کی­یرکگور و اراده­گروی، نامة مفید، شماره
• سلیمانی، فاطمه؛ بررسی اراده انسان از دیدگاه متکلّمین و فلاسفه اسلامی، نشریه مشکوه النور، شماره 31 –
• شعاريان ستّاري، ابراهيم؛ تطبيق اصل آزادي قراردادها با قاعدة «العقود تابعه للقصود»، مقالات حقوقي؛ مجموعه نخست، زير نظر کانون وکلاي دادگستري استان آذربايجان شرقي و اردبيل، چاپ اول، زمستان
• صفايي، سیّد حسين، اشتباه در خود موضوع معامله در حقوق ایران و فرانسه، مقالاتي درباره حقوق مدني و حقوق تطبيقي، نشر ميزان، آبان
• صفايي، سيّد حسين؛ اشتباه در شخص طرف قرارداد در حقوق ايران و فرانسه، مقالاتي درباره حقوق مدني و حقوق تطبيقي، نشر ميزان، آبان
• صفایی، سیّد حسین؛ نظریة جهت در قراردادها؛ مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام، ایران و فرانسه، نشریة دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 8 و 9، سال­های 1351 – 1350.
• قاسم زاده، سیّد مرتضی؛ تجزیه و تحلیل مفهوم عنصر روانی جرم، دیدگاه­های حقوقی، شماره10 و 11، تابستان و پاییز
• گفتمان حقوقي، فصلنامه دانشجويي علمي و پژوهشي، دانشگاه رضوي، سال سوم، شماره 8 و 9، بهار و تابستان
• محمد رضایی، محمد؛ ارادة خیر از دیدگاه کانت، مجلة مجتمع آموزشی عالی قم، سال اول، شماره سوم، پاییز 78.
• مقیمی، گیتا؛ بررسی تحلیل اراده و آزادی اراده از دیدگاه توماس اکوئیناس، نامة مفید، شماره 36، خرداد و تیر 1382.

 

پایان­نامه­ها و جزوه­ها:

• آخوندي، محسن؛ قاعدة فقهي العقود تابعه للقصود، استاد راهنما حسين آيت الله کريمي، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني، 1381.
• جعفری لنگرودی، محمد جعفر؛ تأثير اراده در حقوق مدني، رساله دکتری، دانشگاه تهران، فروردین 1340.
• درودیان، حسنعلی؛ حقوق مدنی 3، جزوه درسی.
• علی آبادي، محمد حسین؛ تاریخ حقوق ایران قبل از اسلام؛ هخامنشیان و پارت­ها، جزوه درسی، سال 1346 ـ 1345.
• محسنی، سعید؛ اشتباه در شخص طرف قرارداد با مطالعه تطبیقی در فقه اسلامی، حقوق ایران و فرانسه، رساله دکتري، با راهنمايي حميد بهرامي احمدی، دانشگاه امام صادق (ع)، تابستان 1386.

 

 

 

منابع عربی:

• الآبي، الفاضل؛ کشف الرموز في شرح المختصر النافع، تحقيق الاشتهاردي و اليزدي، ج1، الطبعه الاولي، جامعه المدرسين، قم، 1408 ه. ق.
• الآخوند الخراساني، محمد کاظم؛ حاشيه المکاسب، التحقيق السيّد مهدي شمس الدين، الطبعه الاولي، وزاره الارشاد الاسلامي، 1406 ه. ق.
• الآخوند الخراسانی، محمد کاظم؛ کفایه الاصول، تحقیق و نشر مؤسسه آل البیت للاحیاء التراث، بی­جا، بی­تا.
• الآملی، الشیخ محمد تقی؛ المکاسب و البیع، تقریرات النائینی، ج1، التحقیق و النشر مؤسسه النشر الاسلامی، ربیع­الثانی 1413 ه. ق.
• الآملی، الشیخ محمد تقی؛ المکاسب و البیع، تقریرات النائینی، ج2، مؤسسه النشر الاسلامی، بی­جا، بی­تا.
• ابن الاثیر، عزالدین ابی الحسن علی بن ابی الکرم محمد بن محمد بن عبدالکریم بن عبدالواحد الشیبانی؛ النهایه فی غریب الحدیث، ج1، ج2 و ج5، التحقیق طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، الطبعه الرابعه، مؤسسه اسماعیلیان، قم، 1364 ه. ش.
• ابن بابویه، علی؛ فقه الرضا، التحقیق للمؤسسه آل بیت (ع)، الطبعه الاولی، نشر الموتمر العالمی الامام الرضا(ع)، مشهد المقدس، شوال 1406 ه. ق.
• ابن البرّاج، القاضي؛ المهذّب، ج1، تحقيق باشراف الشيخ البحاني، جامعه المدرسين، قم، 1406 ه. ق.
• ابن عابدین، محمد أمین؛ حاشیه رد المحتار علی الدر المختار، شرح تنویر الأبصار فی فقه مذهب الإمام أبی حنیفه النعمان، ج3، مکتب البحوث و الدراسات، دارالفکر، 1415 ه. ق.
• ابن قدامه، عبدالله بن أحمد بن محمود؛ الشرح الکبیر، دارالکتاب العربی، بی­جا، بی­تا.
• ابن قدامه، عبدالله بن أحمد بن محمود؛ المغنی، ج7، دارالکتب العربی، بیروت، بی‌تا.
• ابن منظور، الافریقی المصری علّامه ابی­الفضل جمال الدین محمد بن مکرّم؛ لسان العرب، ج1، ج2، ج3، ج6، ج7، ج10، ج11، ج12 و ج13، الطبعه الاولی، نشر ادب لالحوزه، قم، 1405 ه. ق.
• الاردبيلي،‌ احمد؛ مجمع الفائده و البرهان، جامعه المدرسین، ‌1403 ه. ق.
• الانصاری، الشیخ المرتضی؛ فرائد الاصول، ج1، ج2 و ج3، الطبعه الاولی، مجمع الفکر الاسلامی، قم المقدسه، 1419ه. ق.
• الانصاري، الشيخ المرتضي؛ المکاسب، ج1، ج2، ج3، ج5 و ج6، الطبعه الاولی، لجنه التحقیق، المطبعه مؤسسه الهادی، 1415 ه. ق و 1417 ه.ق الی 1420 ه. ق.
• الانصاری، الشیخ المرتضی؛ النکاح، الطبعه الاولی، المطبعه الباقری، قم، 1415 ه. ق.
• البجنوردی، السیّد محمد حسن؛ القواعد الفقهیه، ج3 و ج6، الطبعه الاولی، نشر الهادی، قم، 1419 ه. ق.
• البحرانی، یوسف؛ الحدائق الناظره، ج18، ج19 و ج20، تحقیق محمد تقی الایروانی، جماعه المدرسین، قم، بی­تا.
• البحرانی، یوسف؛ الحدائق الناظره، ج21 و ج23، تحقیق محمد تقی الایروانی، جماعه المدرسین، قم، 1363 ه. ش.
• بهاء الدین العاملی، جامع عباسی، مؤسسه انتشارات فراهانی، طهران، بی­تا.
• البهوتی، منصور بن یونس؛ کشّاف القناع، ج5، الطبعه الاولی، دارالکتب العلميه، الناشر محمد علی بیضون، بیروت، 1418 ه. ق.
• التفتازانی، سعد الدین؛ مختصر المعانی، الطبعه الاولی، دارالفکر، قم، 1411ه. ق.
• الجوهری، اسماعیل بن حماد؛ الصحاح تاج اللغه صحاح العربیه، ج1، ج2، ج3، ج4، ج5، ج6 و ج9، الطبعه الرابعه، دارالعلم للملایین، بیروت، 1407 ه. ق.
• الحجتی البروجردی، شیخ بهاءالدین؛ حاشیه بر کفایه الاصول، تقریرات بروجردی، الطبعه الاولی، مؤسسه انصاریان، قم، 1412 ه. ق.
• الحر العاملي، محمد بن الحسن؛ وسائل الشيعه الی تحصیل المسائل الشریعه، ج7، ج9، ج11، ج14، ج13، ج12 و ج18، التحقيق شيخ محمد رازي، دارالاحياء التراث العربي، بيروت، بی­تا.
• الحسيني الحائري، سيّد کاظم؛ فقه العقود، ج1، الطبعه الثانیه، مجمع الفکر الاسلامي، قم، 1423 ه. ق.
• الحسینی الروحاني، السيّد محمد صادق؛ فقه الصادق(ع)، ج15، الطبعه الثالثه، مؤسسه دارالکتاب، قم، 1412 ه. ق.
• الحسینی الروحانی، السيّد محمد صادق؛ فقه الصادق(ع)، ج21، الطبعه الثالثه، مؤسسه دار کتاب، قم، 1414ه. ق.
• الحسینی الروحانی، السیّد محمد صادق، منهاج الفقاهه، ج1 و ج6، الطبعه الرابعه، یاران، 1418 ه. ق.
• الحسيني المراغه­اي، السيّد مير عبد الفتاح؛ العناوين الفقهيه، ج2، الطبعه الاولي، مؤسسه النشر الاسلامي، قم، 1417 ه. ق.
• الحلبي، ابن زهره؛ غُنيَه النزوع الي علمي الاصول و الفروع، تحقيق الشيخ ابراهيم البهادري، الطبعه الاولي، مؤسسه الامام الصادق (ع)، قم، 1417 ه. ق.
• الحلّی، ابن ادریس؛ السرائر، ج1، الطبعه الثانیه، جامعه المدرسین، قم، 1410 ه. ق.
• الحلّي، ابن ادريس؛ السرائر، ج2 و ج3، الطبعه الثانيه، مؤسسه النشر الاسلامي التابعه لجماعه المدرسين، قم، 1411 ه. ق.
• الحلّی، ابن فهد؛ الرسائل العشر، الطبعه الاولی، مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی العامّه، قم، 1409 ه. ق.
• الخميني، روح­الله؛ البيع، ج2 و ج4، الطبعه الرابعه، مؤسسه إسماعیلیان، قم، 1410 ه. ق.
• الخميني، روح­الله؛ تهذيب الاصول، ج2، تقریر جعفر سبحانی، موسسه اسماعیلیان لطباعه و النشر و التوزیع، قم، بی­تا.
• الخمینی، السیّد مصطفی؛ تحریرات فی الاصول، ج1 – 8، تحقیق و نشر مؤسسه تنظیم و تشر آثار الامام الخمینی، الطبعه الاولی، 1376 ه. ش و 1418 ه. ق.
• الخميني، السيّد مصطفي؛ الخيارات، ج2، مؤسسه تنظيم و نشر آثار الامام الخميني، قم، 1418 ه. ق.
• الخوانساری، السیّد احمد؛ جامع المدارک، ج4، الطبعه الثانیه، تحقیق علی اکبر غفّاری، مکتبه الصدوق، تهران، 1405 ه. ق.
• الخوانساری، موسی بن محمد النجفی؛ منيه الطالب في شرح المکاسب، تقریرات نائینی، ج1، ج2 و ج3، الطبعه الاولی، مؤسسه النشر الاسلامی، 1418ه. ق.
• الخوئی، ابوالقاسم؛ الطهاره، ج2، الطبعه الثالثه، دار الهادی، قم، 1410ه. ق.
• الخوئی، ابوالقاسم؛ المصباح الفقاهه، ج1، ج2، ج3 و ج4، الطبعه الاولی، مکتبه الداوری، قم، بی­تا.
• الخوئی، ابوالقاسم؛ المصباح الفقاهه، ج5، الطبعه الاولی، ناشر الوجدانی، 1368 ه. ش.
• الخوئی، ابوالقاسم؛ المصباح الفقاهه، ج6، الطبعه الاولي، ناشر حاجياني، قم،1366 ه. ش.
• الخوئي، ابوالقاسم؛ النکاح، ج2، الناشر لطفي و دارالهادي، قم، 1407 ه. ق.
• الخوئي، محمد تقي؛ الشروط او الالتزامات التبعيه في العقود (فی مجلدین)، الطبعه الثالثه، الناشر عائله الفقيد، قم، 1415 ه. ق.
• الرازی، محمد بن ابی بکر بن عبد القادر؛ مختار الصحاح، تحقیق لاحمد شمس الدین، الطبعه الاولی، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1415 ه. ق.
• الراغب الاصفهانی، ابی القاسم الحسین بن محمد؛ مفردات غریب القرآن، الطبعه الاولی، دفتر نشر الکتاب، 1404 ه. ق.
• رستم باز لبنانی، سلیم؛ شرح المجله، چاپ سوم، بیروت، بی­تا.
• الزبیدی، محمد مرتضی؛ تاج العروس من جواهر القاموس، ج1، ج4، ج5، ج7 و ج9، مکتبه الحیاه، بیروت، بی‌تا.
• السبزواری، ملّا هادی؛ شرح منظومه، دارالعلم، قم، بی­تا.
• السنهوری، عبدالرزاق احمد؛ نظریه الالتزام، ج2، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا، بیروت.
• السنهوری، عبدالرزاق احمد؛ الوسیط فی شرح القانون المدنی، ج1، دار احياء التراث العربي، بيروت، 1973 م.
• الشریف المرتضی علم االهدی، علی بن الحسین الموسوی البغدادی؛ الانتصار، مؤسسه النشر الاسلامی، قم المشرفه، شوال المکرم 1415 ه. ق.
• الشریف المرتضی علم الهدی، علی بن الحسین الموسوی البغدادی؛ رسائل مرتضی، ج2، دارالقرآن، قم، 1405 ه. ق.
• الشریف المرتضی علم الهدی، علی بن الحسین بن موسی؛ مسائل الناصریات، نشر رابطه الثقافه و العلاقات الاسلامیه، تهران، 1417 ه. ق.
• الشهید الاول، شمس الدین محمد بن مکی العاملی؛ الدروس الشرعیه، ج3، الطبعه الاولی، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1414ه. ق.
• الشهید الاول، ابی عبدالله محمد بن مکی العاملی؛ القواعد و الفوائد، ج1، تحقیق الدکتور السیّد عبد الهادی الحکیم، مکتبه المفید، قم، بی­تا.
• الشهيد الثاني، زین الدین بن علی العاملی؛ روض الجنان فی شرح الارشاد الاذهان، الطبعه الحجريه، مؤسسه آل البيت، 1404 ه. ق.
• الشهيد الثاني، زین الدین بن علی العاملی؛ الروضه البهيه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج3، الطبعه الاولي، انتشارات داوري، قم، 1410 ه. ق.
• الشهيد الثاني، زین الدین بن علی العاملی؛ مسالک الافهام، ج3، الطبعه الاولی، مؤسسه المعارف الاسلاميه، قم، 1414 ه. ق.
• الشهید الثانی، زین الدین بن علی العاملی؛ مسالک الافهام، ج7، الطبعه الاولی، مؤسسه المعارف الاسلامیه، 1416 ه. ق.
• الصدوق، ابی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی؛ الخصال، تحقیق علی اکبر غفّاری، جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه، بی­تا.
• الطباطبائی الحکیم، السیّد محسن؛ حقائق الاصول، الطبعه الخامسه، مکتبه بصیرتی، قم، 1408 ﻫ. ق.
• الطباطبائي الحکيم، السيّد محسن؛ مستمسک العروه، ج12، مکتبه السيّد المرعشي، 1404 ه. ق.
• الطباطبائی الحكيم، السيّد محسن؛ مستمسك العروه، ج14، مکتبه السيّد المرعشي، 1404 ه. ق.
• الطباطبائي الحکيم، السيّد محسن؛ نهج الفقاهه، انتشارات 22 بهمن، قم، بي­تا.
• الطباطبائی، السیّد علی ریاض، المسائل، ج1، الطبعه الحجریه، مؤسسه آل البیت، قم، 1404ه. ق.
• الطباطبایی الیزدی، السيّد محمد کاظم؛ تکمله العروه الوثقی، ج1، مکتبه داوری، قم، بی­تا.
• الطباطبايي الیزدی، السيّد محمد کاظم؛ حاشيه المکاسب، ج1 و ج2، اسماعیلیان، بی­تا، 1378 ه. ش.
• الطباطبایی الیزدی، السيّد محمد کاظم؛ العروه الوثقي، ج2، الطبعه الثانيه، مؤسسه الاعلمي، 1409 ه. ق.
• الطریحی، شیخ فخرالدین؛ مجمع البحرین، ج1، ج2، ج3 و ج4، تحقیق للسّید احمد الحسینی، الطبعه الثانیه، مکتب نشر الثقافه الاسلامیه، بی‌جا، 1408 ه. ق.
• الطوسي، محمد بن حسن؛ الخلاف، ج3، تحقيق سيّد علي الخراساني، سيّد جواد شهرستاني و شيخ محمد مهدي نجف، الطبعه الاولي، مؤسسه النشر الاسلامي، قم المقدسه، 1417 ه. ق.
• الطوسي، محمد بن حسن؛ المبسوط في فقه الاماميه، ج2 و ج3، تحقيق محمد باقر بهبودي، المکتبه المرتضويه، 1387 ه. ش.
• الطوسي، محمد بن حسن؛ النهايه في المجرد الفقه و الفتاوي، طبعه دارالاندلس، بيروت، اوفست منشورات قدس، قم، بي­تا.
• الطهوري، الشيخ صادق؛ محصل المطالب في تعليقات المکاسب، الطبعه الاولي، الناشر کليدر،1420 ه. ق.
• العبده، محمد علي؛ دور الشکل في العقود، دراسه مقارنه، الطبعه الاولي، منشورات زين الحقوقيه، بيروت، 1428 ه. ق و 2007 م.
• العسکری، ابوهلال؛ معجم الفروق اللغویه، الطبعه الاولی، جامعه المدرسین، قم، 1412 ه. ق.
• العلّامه الحلّي، ابو منصور الحسن بن یوسف بن المطهر الاسدی؛ ارشاد الاذهان الي احكام الايمان، ج1، الطبعه الاولي، جامعه المدرسين، قم، 1410 ه. ق.
• العلّامه الحلّي، ابو منصور الحسن بن یوسف بن المطهر الاسدی؛ تحریر الاحکام، ج1، الطبعه الحجریه، مؤسسه آل البیت، مشهد، بی­تا.
• العلّامه الحلّي، ابو منصور الحسن بن یوسف بن المطهر الاسدی؛ تذکره الفقهاء، ج1، مکتبه الرضویه لإحیاء الآثار الجعفریه، بی­جا، بی­تا.
• العلّامه الحلّي، ابو منصور الحسن بن یوسف بن المطهر الاسدی؛ قواعد الاحکام، ج1 و ج2، الطبعه الاولی، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1413 ه. ق.
• العلّامه الحلّي، ابو منصور الحسن بن یوسف بن المطهر الاسدی؛ کشف المراد فی تحریر الاعتقاد، مؤسسه نشر الاسلامی، رمضان 1407ه. ق.
• العلّامه الحلّي، ابو منصور الحسن بن یوسف بن المطهر الاسدی؛ مختلف الشيعه، ج5، الطبعه الاولي، مؤسسه النشر الاسلامي التابعه لجماعه المدرسين، قم، 1413 ه. ق.
• العلّامه الحلّي، ابو منصور الحسن بن یوسف بن المطهر الاسدی؛ نهایه الاحکام فی معرفه الاحکام، ج1، مؤسسه اسماعیلیان، ج2، قم، 1410 ه. ق.
• الغروی الاصفهانی، محمد حسین؛ حاشیه المکاسب، ج1، ج2 و ج5، الطبعه الاولی، ناشر انوار الهدی، 1418 ه. ق.
• الفراهیدی، ابی عبد الرحمن الخلیل بن احمد؛ کتاب العین، ج2، ج3، ج4 و ج5، تحقیق للدکتور مهدی الفخرومی و ابراهیم السامرائی، الطبعه الثانیه، مؤسسه دارالهجره، 1409 ه. ق.
• الفياض، الشيخ محمد اسحاق؛ محاضرات في اصول الفقه، تقريرات السيّد الخوئي، ج3 و ج5، الطبعه الثالثه، دار الهادي للمطبوعات، قم، 1410 ه. ق.
• فیروز آبادی الشیرازی، مجد الدین محمد بن یعقوب؛ بتوشیح الشیخ نصر الهورینی، القاموس المحیط، ج2، ج3 و ج4، دارالعلم للجمیع، بیروت، بی­تا.
• فيروز کوهي، شيخ علي بابا؛ مدرس فقه و اصول مدرسه عالي حقوق، قواعد الفقه، بي­جا، بي­تا.
• فيض کاشاني، محمد بن مرتضي؛ الوافي، ج3، مکتبه الاسلاميه، تهران، 1375 ه. ق.
• القانون المدني لسوريه.
• القانون المدني لليبي.
• القره داغی، علی محیی الدین علی ؛ مبدا الرضا فی العقود، دراسه مقارنه فی الفقه الاسلامی و القانون المدنی (الرّومانی و الفرنسی و الانجلیزیّ و المصریّ و العراقی)، الطّبعه الثّانیه، دارالبشائر الاسلامیه، بیروت، 1423 ه. ق و 2002 م.
• القمي، ميرزا ابوالقاسم؛ جامع الشتات، ج3 و ج4، تحقیق مرتضی رضوی، الطبعه الاولی، مؤسسه کیهان، 1413 ه. ق.
• کاشف الغطاء، محمد حسين؛ تحرير المجله، ج2 از مجلد1، مکتبه النجاح و مکتبه فیروز آبادی، نجف، 1359ه. ق.
• الکاظمی الخراسانی ، محمد علی؛ فوائد الاصول، تقریرات نائینی، ج2، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1404 ه. ق.
• الکاظمی الخراسانی، محمد علی؛ فوائد الاصول، تقریرات نائینی، ج1 – 4، الطبعه الاولی، موسسه النشر الاسلامی، قم، 1409 ﻫ. ق.
• المحقق الثانی، علی بن الحسین الکَرَکی؛ جامع المقاصد، ج4، الطبعه الاولی، مؤسسه آل بیت (ع)، قم، 1408 ه. ق.
• المحقق الثانی، علی بن الحسین الکَرَکی؛ جامع المقاصد، ج9، الطبعه الاولي، مؤسسه آل البيت (ع)، قم، 1410 ه. ق.
• المحقق الثانی، علی بن الحسین الکَرَکی؛ جامع المقاصد، ج13،الطبعه الاولي، مؤسسه آل البيت (ع)، قم، 1411 ه. ق.
• المحقق الحلّی، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، تحقیق السیّد صادق الشیرازی، الطبعه الثانیه، انتشارات الاستقلال، طهران، 1409 ه. ق.
• المحقق السبزواری، کفایه الاحکام، مدرسه صدر مهدوی، اصفهان، بی­تا.
• المصطفوي، السيّد محمد کاظم؛ القواعد، الطبعه الاولي، مؤسسه النشر الاسلامي، 1412 ه. ق.
• المظفر، الشيخ محمد رضا؛ اصول الفقه، ج1، الطبعه الرابعه، مرکز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزة علمیه قم، قم، 1370ه. ش.
• المقدس الاردبیلی، احمد، نهایه المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام، ج1، الطبعه الاولی، مؤسسه النشر الاسلامی، 1413 ه. ق.
• المکارم الشیرازی، ناصر؛ القواعد الفقهیه، ج2، الطبعه الثالثه، الناشر مدرسه الامام امیرالمؤمنین(ع)، 1411 ﻫ. ق.
• ملاصدرا؛ اسفار اربعه، ج4 و ج6، منشورات مصطفوی، قم، 1368 ه.ش.
• الملیباری الفنانی الهندی، عبد العزیز؛ فتح المبین، ج3، الطبعه الاولی، دارالفکر، 1418 ه. ق.
• منتظری، حسینعلی؛ نهایه الاصول، تقریرات آیت­الله بروجردی، ج1، نشر تفکر، 1415 ﻫ. ق.
• المؤمن السبزواري، محمد باقر بن محمد؛ کفايه الاحکام، الطبعه الحجریه، الناشر مدرسه صدر مهدوی (اصفهان)، قم، بي­تا.
• ناصیف، الیاس؛ موسوعه العقود المدنیه و التجاریه، ج1، الطبعه الثانیه، 1997 م.
• النجفی، الشیخ محمد حسن؛ جواهر الکلام، ج22، ج24 و ج29، تحقیق للشیخ علی الآخوندی، الطبعه التاسعه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365 ه. ش.
• النجفی، الشیخ محمد حسن؛ جواهر الکلام، ج23، تحقیق للشیخ علی الآخوندی، الطبعه الثامنه، 1365 ه. ش.
• النجفي، الشیخ محمد حسن؛ جواهر الکلام، ج35، تحقیق الشیخ محمود القوچانی، الطبعه الثانیه، المکتبه الاسلامیه، 1366ه. ش.
• النجفی، الشیخ محمد حسن، جواهر الکلام، ج37، التحقیق الشیخ محمود القوچانی، الطبعه الثالثه، دارالکتب الاسلامیه، 1367 ه. ش.

 

منابع فرانسوی:

 

• Aubry et Rau, Cours de droit civil Français, t.4, 5^e édition, Paris, 1902.
• Bénabent, Alain; Droit civil; les obligation, Troisiéme édition, Montchrestien, 1991.
• Capitant, Henri (Sous la direction), Vocabulaire juridique, Les presses universitaires de France, Paris,
• Capitant, H et Terré, F et Lequette, Y; Les grands arrêts de la jurisprudence civil, t. 2, 11^e edition.
• Carbonnier, Jean; Droit civil; les obligations, t. 4, presses universitaires de France, Paris, 22^e édition, Janvier 2000.
• Code civil de la France.
• Colin et Capitant et Julliot de la morandiére, Précis de driot civil, Librairie Dalloz, Paris, t. 2, ^4e Édition, 1966.
• Colin, Ambrois et Capitant, H; Cour élémentaire de droit civil français, t. 2, 7^e édition, librair dalloz, 1932.
• Cornu, Gérard; Vocabulaire Juridique, Presses universitaires de france, 3^e édition, 1992.
• Droit des obligations Suisse.
• Dupichot, Jacques; Le droit des obligations, Presses universitaires de France, 4^e édition, paris, Janvier 1993.
• Encyclopédie Juridique, 2^e édition, Tome III, Dalloz,
• Encyclopédie Juridique civil, Repertoire de droit civil, 2^e édition, T. 5, Dalloz, 2002.
• Flour, Jacques et Aubert, Jean – Luc et Savaux, Éric; Les obligations; L’acte juridique, 2^e édition, Armand Colin, Delta, 2002.
• Ghestin, Jacques; la notion d`erreur dans le droit positif actuel, R. Pichon et R.Durand – Auzias, Paris, 1971.
• Ghestin, Jacques; Traité de droit civil; La formation du contrat, 3^e édition, L.G. D. j. Delta, 1980.
• Hauser, Gean et Huet – weiller, Daniéle; Traité de droit civil, L.G.D.J, 1993.
• Heudebert, Nicole; Droit civil et commercial, Presse Universitaires de France.
• Hubrecht Georges et Vermell Georges, Notions essentielles; Droit civil; Sirey, 14^e édition, 1987.
• Legrand, Max, Dictionnaire usuell de droit, Librairie larousse, Paris (vi^e).
• Malaurie, Ph. professeur á l’université de droit d’économie et des sciences sociales de paris II, Contrats et obligations; Erreur; Juris-Classurs, 1101 á 1155.
• Marty, Gabriel et Raynaud, Pierre; Droit civil; Les obligations, Tome 1, 2^e édition, Sirey, 1988.
• Mazeaud, Henri, Leon, Jean et Francois; Leçons de droit civil; obligations, t. 2, 4^e et 5^e édition, Edition montchrestien, Paris, 1985.
• Nectoux, Boucly, Vismard et Bouteloup (Sous la direction), Jurisprudence français, Tome 3, 1807 – 1967, Éditions techniques S. A, Paris.
• Ourliac, Paul et J. de molofosse, Histoire du droit privé; les obligation, 2^e édition, presses universitaires de France, paris, 1969.
• Planiol, Marcel; Traité élémentaire de droit civil, Marcel, Paris, 1949.
• Planiol, Marcel et Ripert, Georges; Traité pratique de droit civil français, t. vi, G. D. J, 1930.
• Rieg, Alfred, Le rôle de la volonté dane l’acte juridique en droit civil Français et Allemand, L. G. D. J.
• Ripert, Georges; La règle morale dans les obligations, L.G.D. 4^e édition, 1949.
• Ripert, Georges et Boulanger, Jean; Traité de droit civil, t. 2, Librairie generale de droit et de jurisprudence, 1957.
• Starck, Borise; Droit civil; Les obligation, Librairie technique, Paris, 1972.
• Sériaux, Alain; Droit des obligations, Presses universitaires de france, 2^e édition, Mars 1998.
• Savatier, René; La théorie des obligation, 3^e édition, Dalloz, 1974.
• Terré, François et Simler, Philippe et Lequette; Yves; Droit civil; Les obligations,7^e édition, Dalloz, 1999.
• Weill, Alex et Terré, Françoit; Droit civil; Introduction générale, Dalloz, 4^e édition, 1979.
• Weill, Alex et Terré, Françoit; Droit civil; Les obligation, Dalloz, 3^e édition, Paris.

 

منابع انگلیسی:

 

• Anson’s Law of Contract, Edited by Guest, A. G; 24^th edition, Clarendon Press, Oxford, 1975.
• Atiyah, P. S & Adams, John & Macqueen, Hector; The Sale of Goods, 10^th edietion, Dorest Press, Droshester, Dorest, 2001.
• Barker, D. L. A. and Padfield, C. F.; Law, Tenth Edition, Made Simple Book, Planta Tree, 1998.
• J, Anson’s Law of Contract, 27^th Edition, Oxford, 1998.
• Blackstone’s Statutes, Contract, Tort & Restitution, Sixteenth Edition, Edited by F. D. Rose, Oxford University Press,
• Cheshire, Fifoot and Furmston’s, Law of Contract, 12^th edition, Butterworths, London, 1991.
• Chitty, Chitty on Contracts, Volume 1, London, Seewt and Maxwell, Twenty – Ninth Edition, London, 2004.
• Dobson, Paul; Charles Worth’s Business Law, Sixteenth Edition, Sweet & Maxweell, London, 1997.
• Graner, Bryan A.; Black’s Law Dictionary, 5^th Edition, Ripint 2000.
• Hardy Ivamy, E. R. and Latimer, Paul; Casebook on Commercial Law, Thired Edition, Butterworths, London, 1981.
• Maclntyre, Ewan; Business Law, First Edition, United Kingdom, Longman, 2001.
• Mckeag, Edwin C.; Mistake in Contract, A Study in Comparative Jurisprudence, First AMS Edition, AMS PRESS, NewYork,
• Oxford Dictionary of Business, Third Edition, Oxford University Press, 2003.
• Poole, Jill; Casebook on Contract Law, Eighth Edition, Oxford University Press, 2006.
• Poole, Jill; Textbook on Contract Law, Eighth Edition, Oxford University Press, 2006.
• Richards, Paul H.; Law of Contract, 5^th Edition, Longman, 2002,
• Rosenberg, George A.; The Notion of Good Faith in The Civil Law of Quebec, JOURNAL, Volume 7, Montreal, 1960.
• Sale of Goods Act, 1972.
• Smith and Thomas, A Casebook on Contract, Tenth Edition, Sweet & Maxwell, 1996.
• Stewart, W. J. and Burgess, Robert; Dictionary of Law, For Bookmart Ltd, Enderby, Leicester. Harpper Collins Pubisher S. POBox Glasgow G 4 on B, 1999.
• Supply of Goods (Implied Terms) Act, 1973.
• Treitel, G. H; An Outline of The Law of Contract, 4^th edition, Butterworths, London,
• Treitel, G.H; The Law of Contract, 9^th edition, Sweet and Maxwell, London, 1995.
• Turner, Chris, Key Cases; Contract law, Hodder Arnold, 2006.
• Upex, Robert; Davies on Contract, Ninth Edition, London, Sweet and Maxwell, 2004.
• Wheeler, Sally and Shaw, Jo: Contract Law; Cases, Materials and Commentary, Clarendon Press, Oxford, 1994.
• http://www.blogfa.com/post-36.aspx.
• http://www.biography.com/articles/Friedrich-karl-von-Savigny-9472603.
• http://www.biography.com/articles/Rudolf-von-Jhering-9354577 157.
• http://www.bing.com/search?q=Contracts+and+contract+law&src=IE-Address; Contracts and Contract Law Part 4 Offer & Acceptance.